Microsoft Word 05 Kishlok xujalik mahsulotlar sifati va marketingi

4.  Tovar belgisi, markasi va o‘rami. 
 
Tovar siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirishda yana bir muhim tadbirlardan biri tovar markasini 
yaratish hisoblanadi. Tovar markasi — bu bitta ishlab chiqaruvchi (sotuvchi) yoki ular guruhlarining 
tovarlarini  yoki  xizmatlarini  identifikatsiyalash  yoki  ularni  raqobatchilarning  tovarlaro  va 
xizmatlaridan  farqlash  uchun  mo‘ljallangai  ism,  belgi,  atama,  -rasm,  simvol,  obraz,  rang  yoki 
ularning  o‘zaro  bog‘liqligi.  Yaratilgan  malakali  tovar  markasi  korxonaning  yuqori  qiymatga  ega 
bo‘lgan boyligi hisoblanadi. Yuqori saviyali tovar markalari tovarlar raqobatini, ularning bozordagi 
mavqei, mahsulotni keng tarqalishiga,  yuqori narxlarni shakllanishiga asos bo‘ladi. Tovar markasi 
ikki qismdan iborat bo‘ladi: tovar markasining nomi va tovar markasining belgisi. 
Tovar markasining nomi – harf, so‘z yoki harf va so‘zlar yig‘indisidir, ya’ni og‘zaki aytish mumkin 
bo‘lgan markaning qismiga (Masalan: Marriott, Hilton) aytiladi. 
 Tovar markasining belgisi – bu simvol, rasm, obraz, rang yoki ularni o‘zaro bog‘liqligi, ya’ni chizish 
mumkin bo‘lgan markaning qismiga (Masalan: N harfi Hilton otelni, S harfi Sheraton kompaniyasini, 
sariq ark belgisi McDonald’s restorani, yashil rang Holiday Inn mehmonxonasiga tegishli) aytiladi. 
Tovar  markasining  nomi  va  belgisi  marketing  nuqtai-nazaridan    huquqiy  himoyalangandan  keyin  
tovar belgisi aylanadi. 
Tovar  belgisi  markaning  butunlay  yoki  ma’lum  qismining  o‘rnatilgan  tartibga  ko‘ra  huquqiy 
himoyalanishidir.Tovar  belgisi  huquqiy  himoya  qilingandan  keyin  boshqa  shaxslar  tovar  belgisi 
egasining  ruxsatisiz  foydalana  olmaydi.  Tovar  belgisi  halqaro  va  mahalliy  darajada  huquqiy 
himoyalanadi.  Tovar  belgilarini  halqaro  darajada  himoyalashga  Parij  konvensiyasini  sanoat 
birlashmasi bo‘yicha va Madrid halqaro belgilarni rasmiylashtirish qo‘mitasi misol bo‘la oladi. 100 
yaqin  davlatning  tovar  belgilarini  ro‘yxatga  olish  bo‘yicha  milliy  qonunchiligi  mavjud.  Jumladan 
O‘zbekistonda ham tovar belgilarini ro‘yxatga olish bo‘yicha mualliflik va turdosh huquqlar bo‘yicha 
qonunchilik bilan tartibga solinadi. 
Xizmat  ko‘rsatish  korxonalari  mehmonxonalar,  restoranlar,  banklar,  turfirmalar,  sug‘urta 
korxonalari, transport kompaniyalari ham xizmat belgilaridan foydalanishadi. 
Tovar markasini tanlash bilan bog‘liq quyidagi strategiyalar mavjud: 
Korporativ  marka  strategiyasida  korxona  taklif  etayotgan  mahsulotlarini  bozorda  yagona  (bitta) 
marka  bilan  chiqaradi.  Masalan,  McDonald’s,  Pizza  Hut  kompaniyalari  qaysi  mamlakat  faoliyat 
yuritmasin, qanday yangi mahsulot yaratmasin yagona korporativ markadan foydalaniladi.   
 
Individal  (alohida)  marka  strategiyasi  korxona  turli  mahsulotlarini  alohida  (individal) 
markalar bilan chiqaradi. Masalan, Marriott korparatsiyasining o‘nga yaqin tovar markalari mavjud. 
Bu strategiyadan turli segmentlar bilan ishlaydigan yoki differensiyalangan tovar ishlab chiqaruvchi 
korxonalar ko‘proq foydalanadi. 
 
“Soyabon”  marka  strategiyasi  korporativ  va  alohida  marka  strategiyalarini  to‘ldiruvsi 
strategiya hisoblanadi.