N. T. Shoyusupova aholi ish bilan bandligi

11.2-jadval 
Mamlakatlar bo’yicha Jini koeffitsientlari 
 
Mamlakat 
G 
Mamlakat 
G 
Finlyandiya 
0,20 
Buyuk Britaniya 
0,29 
Shvetsiya 
0,21 
Fransiya 
0,30 
Lyuksemburg 
0,23 
Yangi Zelandiya 
0,30 
Germaniya 
0,25 
Italiya 
0,31 
Niderlandiya 
0,26 
Avstriya 
0,31 
Kanada 
0,28 
AQSh 
0,34 
 
Soliq  solish  tizimi  daromadlar  va  ish  haqi  siyosatiga  moliyaviy  ta’sir  etish 
vositalaridan  biridir.  Daromad  solig’i  jismoniy  shaxslardan  undiriladigan  to’g’ri 
soliqlarning  asosiy  turidir.  Soliq  solish  printsiplari  orasida  soliq  stavkasining  olinadigan 
daromad  miqdoriga  bog’liqligini  alohida  olib  qarash  lozim.  Hashamat  buyumlari 
iste’moliga  qilinadigan  sarf-xarajatlardan  undiriladigan  soliq  va  eng  zarur  buyumlarga 
qilinadigan  sarf-xarajatlardan  ushlab  qolinadigan  soliq  o’rtasida  farqlar  borligi  mazkur 
printsip maqsadga muvofiqligining sababidir. 
A.  Laffer  boshchiligidagi  bir  guruh  mutaxassislar  byudjetga  tushadigan  soliqlar 
tushumlari miqdorining daromad solig’i stavkalariga bog’liqligini o’rganib chiqdi. Ushbu 
bog’liqlik  Laffer  egri  chizig’ida  ko’rsatib  berilgan  (11.5-chizmaga  qarang).  A. Laffer 
nazariyasining asosini 50,0 %li soliq stavkasi eng maqbul stavka ekanligi va u soliqning 
eng  yuqori  miqdorini  ta’minlashi  to’g’risidagi  qoida  tashkil  etadi.  Soliq  stavkasi  50,0 
%dan  oshgan  taqdirda  firmalar  va  xodimlarning  amaliy  faolligi  keskin  pasayadi  va 
natijada daromadlar yashirin (xufiyona, norasmiy) iqtisodiyotga o’tib ketadi. 
Jismoniy  shaxslarning  daromadlariga  soliq  solish  davlatning  tegishli  qonun 
hujjatlari bilan tartibga solinadi, ular soliqlarni undirishning aniq mexanizmini belgilaydi. 
Unga quyidagilar kiradi: 
- soliq  sub’yekti  yoki  soliq  to’lovchi – qonun  soliq  to’lash  vazifasini  yuklagan 
shaxs; 

---

 
221 
- soliq  ob’yekti – shunday  daromad  yoki  mulkka,  undan  soliq  hisoblab  chiqariladi 
(ish haqi, dividendlar va hokazo); 
- soliq manbai – shunday daromadki, undan soliq to’lanadi; 
- soliq stavkasi – soliq solish birligiga to’g’ri keladigan soliq miqdori. 
Soliq stavkalarining quyidagilari farqlanadi: 
a)  qattiq  stavkalar,  ular  ob’yekt  birligiga  uning  qiymatidan  qat’i  nazar  (masalan, 
avtomashinaga) belgilanadi;