Soʻnggi vaqtlarda nazmbozlik kasaliga yoʻliqqanlar joʻn gaplarni ham sheʼrga soladigan, eng

 

Koʻkdan yulduz uzib beraman,

Gʻam devorin buzib beraman,

Hatto sheʼr ham yozib beraman,

Qoʻymadingiz, qoʻymadingiz-da.

 

Qarang, lirik qahramonimiz endi mumtoz sheʼriy qasamlar ichmoqda, lekin “ortidan qolmaslik

uchun iznga muhtoj” yor qoshida bunaqa qasamlar ichishga hojat bormikan?! Yoʻgʻ-e, yor

shoʻrlikning oʻzi buning koʻziga kuchuk boladay moʻltillab qarab turgan boʻlsa-yu, unga yana “yulduz

uzib berilsa” – ortiqcha hashamat, isrof boʻladi-ku! Demak, ushbu bandning mazmuni ham oʻzidan

oldingi band mazmuni bilan mantiqiy nomuvofiqlik hosil qilyapti. Bundan tashqari, “hatto” soʻzini

notoʻgʻri qoʻllash oqibatida misralararo aloqada ham mantiqiy gʻalizlik yuzaga kelgan. “Koʻkdan

yulduz uzib berish” oʻzi mubolagʻaning haddi aʼlosi edi, soʻng “hatto” soʻzi qoʻllanayotgan ekan,

bajarilajak amalning undan-da mubolagʻaliroq boʻlishi taqozo etiladi. Shu yerga kelganda shoirning

kamtarligi tutib ketganmi yo yorini ashaddiy muxlis deb biladimi, “sheʼr ham yozib beraman” deya

vaʼda qiladi. Mayli, buni mumtoz sheʼriyat anʼanasidagi faxriyaga yoʻyib qoʻya turaylik-chi.

Sheʼrning hikmati, masalning “alqissasi” kabi oxirida ekan, bu bandda shoir goʻyo eʼtirozlarimizni

oldindan bilgan kabi:

 

Bilasiz-ku mening kimligim,

Ehtirosga darrov berilgum,

Sevgi desa juda boʻsh koʻnglim,

Qoʻymadingiz, qoʻymadingiz-da.

 

---

Qarang-a, oʻqiganlarimiz “sevgi desa juda koʻngli boʻsh”, ehtirosga beriluvchan odamning koʻngil

holi ekan-u, shunga fahmimiz yetmay eʼtiroz ustiga eʼtiroz qilayotgan ekanmiz. Ehtimol,

eʼtirozlarimizni kimdir qabul etmas, kimdir sheʼrdagi holatu kechinma gʻoyat hayotiy deya oʻzimizga

eʼtiroz qilar. Biroq, hayot sheʼriyatga toʻgʻridan-toʻgʻri koʻchavermaydi-da. Bu oʻrinda bir oddiy

haqiqatni taʼkidlash zarur: har qanday kechinma ham, har kasning ilhomi ham POEZIYaga daxldor

boʻlavermaydi.

 

* * *

Muhabbat mavzusidagi sheʼrlarning eng mashhurlari ayriliqdan soʻzlaydigani. Nega? Menimcha,

asosiy sabab – sheʼrda aks etgan yoʻqotish iztirobining goʻzalligida. Ha, sheʼriyat anʼanasida

shunday: bir shoir yoʻqotish iztirobini “yorugʻ hasrat” deb aytadi, chunki hasrati ham yor bilan

limmo-lim toʻlgan (A. Pushkin); boshqa birisi yoridan ayro holatini “bu kun hamrohimdir goʻzal

iztirob” deya taʼriflaydi (A. Oripov)… Har ikki holda ham iztirob nurli, endi unda kin, adovat,

alamzadaligu nafrat kabilarga oʻrin yoʻq – goʻzal iztirob qarshisida ular oʻta mayda. Muhimi,

sheʼrxon oʻz dilidagi iztirobni shunga mengzaydi – maʼnan yuksaladi; tagʻin biri oʻzga qalbda

shunday goʻzal iztirob boʻlib yashayotganini his qiladi, oʻzini oʻsha goʻzallikka aloqador sezadi –

nurlanadi. Ayriliqdan boʻzlovchi sheʼrlarning kuchi hislarni koʻngildan kechirtirishida, shu bois, ular

koʻnglimizga chippa yopishadi.

Har narsada meʼyor saklanishi kerak, suiisteʼmol – har nening kushandasi. Toʻgʻri, sheʼriyat haqida

soʻz borganda statistik maʼlumotlarga tayanish gʻalati. Shunday boʻlsa-da, “Yolgʻiz ayol” toʻplamini

varaqlab sanashga tushdim: ayriliqdan boʻzlovchi sheʼrlar adadi 25 dan oʻtdi – u yogʻiga sabrim

chidamadi. Rosti, beixtiyor buncha sheʼrga mavzu bergan ayriliqning ortida turgan muhabbatni

tasavvur qilishga urina boshladim: yo u – misli koʻrilmagan buyuk muhabbat, yo mening

tasavvurim – oʻta ojiz! Yoʻq, xayriyat, uzoq oʻkinishimga toʻgʻri kelmadi, jumboqning yechimi topila

qoldi – “Bugun sevib qoldim uchinchi marta” nomli sheʼrga koʻzim tushdi:

 

Birinchi sevgimni zoʻrgʻa unutib,