Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
DARVISH, qalandar (fors. - turkcha -qashshoq, kambag‘al; arab. faqir) - o‘zini Alloh 
yo‘lida xizmat qilishga bag‘ishlagan va o‘zini o‘zi kamolotga yetishtirish yo‘liga kirgan 
inson. "So’fiy" so‘ziga sinonim. D.lik ta’limotining asosini zikr tushish orqali xudo bilan 
"yaqinlashish" va, hatto, u bilan "qo‘shilib ketish" mumkin, degan g‘oya tashkil qiladi. 
Eron, O’rta Osiyo, Turkiyada D. so‘zi tor ma’noda - shaxsiy mulki bo‘lmagan kambag‘al, 
daydi zohidni (16-asr boshigacha -"qalandar" atamasining sinonimi) anglatgan. D.ning 
boshlang‘ich ma’nosini bildirgan "kambag‘al" so‘zi so’fiylikning ixtiyoriy kambag‘allik, oz 
narsaga qanoat qilish haqidagi ta’limotidan kelib chiqqan. D. lar muayyan maslak 
(suluk)ka birlashgan va uning goyalarini targ‘ib qilgan. D. likning mashhur suluklari: 
naqshbandiylik, yassaviylik, kubroviylik va b. Ta’limoti, amaliyoti, odati va kiyimlaridan 
qat’i nazar, D.lar ikki guruh - daydi, doimo darbadarlik qilib yuruvchilarga va shayx, 
pirlar rahbarligida muqim yashovchilarga bo‘lingan. D.larning birinchi guruhi erta 
bahorda dunyo bo‘ylab safarga otlanganlar. Shuning uchun ularni "darbadar", eshikma-
eshik yuruvchi deb ham ataydi. Ikkinchi guruhi hunarmandlar, savdogarlar, turli 
darajadagi amaldorlar va b.dan iborat bo‘lib, uyda yashab, o‘z ishlari bilan 
shug‘ullangan. Ular har kungi ibodatni bajargan, hafta yoki oyning aniq belgilangan kuni 
umumiy zikr tushishga qatnashganlar. Inqilobdan oldin O’rta Osiyoda ham D.lik keng 
yoyilgan, D.larning faoliyati bilan bog‘liq qalandarxonalar va xonaqoxlar mavjud bo‘lgan. 
D.lik suluklarining ta’siri Pokiston, Hindiston, Indoneziya, Eron va Afrikaning ayrim 
mamlakatlarida hozir ham mavjud. 
 
 
DARVISHONA - O’rta Osiyo xalqpari orasida qadimda tarqalgan urf-odat. Har yili bahor 
faslida qishloklarda va shahar mahallalarida 2-3 kishi uyma-uy yurib, pul yoki oziq-ovqat 
to‘plagan, so‘ngra biror kishining hovlisida yoki masjidda ovqat (halim) pishirib butun 
mahalla baham ko‘rgan. Bu marosim yurtda biror ofat bo‘lganda (kasallik tarqalganda, 
qahatchilik, ocharchilik boshlanganda) undan xalos bo‘lish yoki dehqonchilik ishlariga 
xudodan rivoj tilash maqsadida o‘tkazilgan. Mazkur marosim darvishlar odatlariga 
o‘xshab, uyma-uy yurib oziq-ovqat yig‘ish bilan bog‘liq bo‘lgani uchun D. (darvishlarga 
o‘xshab) deb atalgan. Odatda D.ni har bir qishloq yoki mahalla alohida-alohvda 
o‘tkazgan, unda katta-kichik hamma erkak qatnashgan, musofirlar mehmon qilingan. 
Ba’zan D.da yig‘ilgan mablag‘, g‘alla va b. mahallada yashovchi qashshoq oila yoki beva-
bechoralarga berilgan.  
 
 
DAHD (fors. - o‘n kunlik) - eshonlarning xonaqoxdarida bo‘lib o‘tadigan o‘n kunlik toat-
ibodat. D.ning eng kattasi Ramazon oyida o‘tgan. Murid va xalifalar (erkak va ayollar) 
eshon huzuriga kelib, D. talab etgan vazifalarni bajarishgan, o‘z murshidlarining pand-

---

Islom Ensiklopediyasi 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
68
nasihatlarini tinglab, undan yana "vird" (ko‘rsatmalar) olib tarqalishgan. Tasavvuf 
ta’limotida D.ga o‘tirish xudo oldida tavba qilish, gunoxlarni yuvish, xudoning rahmatiga 
erishish hisoblangan. D. 3 davrga: ramazonning birinchi o‘n kunligi - "dahayi rahmat", 
ikkinchi o‘n kunligi - "dahayi mag‘firat", uchinchi o‘n kunligi - "dahayi itkun minannor"ga 
bo‘lingan. D. ramazondan boshqa ba’zi oylarda ham o‘tgan, ammo unga xohlagan 
kishilar, ko‘proq ayollar borgan. Taqvodorlar uchun xonaqoh ichida bo‘zdan 
pashshaxonaga o‘xshagan bo‘lmalar qurilgan. D.ga o‘tirganlar uning ichiga kirib, ro‘za 
tutib, Qur’oni karim, salavot va duolar o‘qigan. D.ning o‘xshashi e’tikof deb ataladi.