M. F. Ziyayeva, O. Z. Rizayeva

 
5.2. Arterial bosimni o‘lchash
 
 
Arterial  bosimni  rus  shifokori  Korotkov  tomonidan  taklif 
etilgan  usulda  sfigmomonometr  yoki  tonometr  asbobi  bilan 
aniqlanadi. Arterial bosimni aniqlash uchun fonendoskop bilan 
birga  bolalar  uchun  chiqarilgan  eni  qisqa  manjetkasi  bor 
sfigmomonometr yoki tonometr kerak bo‘ladi. Manjetkalarning 
o‘lcham (razmer) i:
 

---

 
334 
1 yoshgacha 3.5x7 sm, 2 yoshgacha 4,5x9 sm, 4 yoshgacha 
5,5x11 sm, 7 yoshgacha 6,5x13 sm, 10 yoshgacha 8,5x15 sm, 
10 yoshdan keyin standart razmerda bo‘ladi. 
 
Bajarish tartibi:
 
l. Qo‘llar yuvib, quritiladi. 
 
2. Tayyorlab qo‘yiladi: fonendoskop, tonometr. 
 
3.  Bolaga  yoki  uning  onasiga  muolaja  maqsadi  va  tartibi 
tushuntiriladi. 
 
4.  Bola  shunday  joylashtiriladiki,  uning  qo‘li  tekis  yuzada 
joylashsin. 
 
5.  Bolaning  qo‘l  kaftini  yuqoriga  qaratib,  tirsak  bo‘g‘imida 
yozgan holda joylashtiriladi. 
 
6.  Yelkasi  shunday  ochiladiki,  bunda  kiyim  yelkani 
manjetkadan yuqoriga siqmasligi kerak. 
 
7.  Tonometr  manjetkasini  bolaning  ochiq  yelkasiga  tirsak 
bo‘g‘imidan  2-3  sm  yuqorida,  manjetka  va  yelka  oralig‘iga  1 
barmoq 
sig‘adigan 
darajada 
bo‘shliq 
qoladigan 
qilib 
joylashtiriladi.  Bunda  rezina  naychalar  yon  tarafda  qolishi 
kerak. 
 
8. Tonometrni manjetka bilan ulanadi. 
 
9.  Tonometr  milini  shkalaning  0  belgisiga  nisbatan  to‘g‘ri 
joylashtiriladi. 
 
10. Shu qo‘l bilan bilak arteriyasining pulsatsiyasi aniqlanadi. 
 
11.  Bo‘sh  qo‘l  bilan  rezina  nokdagi  ventilni  yopib, 
manjetkaga  havoni  arteriyadagi  pulsatsiya  yo‘qolgunga  qadar 
damlanadi. 
 
12. Tonometr ko‘rsatkichi eslab qolinadi. 
 
13. Ventil ochiladi va havo chiqara boshlanadi. 
 
14. Fonendoskop boshchasi tirsak chuqurchasiga qo‘yiladi. 
 
15.  Rezina  nokdagi  ventilni  yopib,  manjetkaga  avvalgi 
ko‘rsatkichgacha  va  20-30  mm  simob  ustuniga  ko‘proq  havo 
yuboriladi. 
 
16. Ventil ochiladi va havoni asta-sekinlik bilan chiqariladi, 
tonometrning mili yoki simob ustuni bir tekisda pasayib borishi 
kerak. 
 
17.  Fonendoskopdagi  tovushlar  diqqat  bilan  tinglanadi, 
birinchi  puls  zarbi  paydo  bo‘lgan  payt  qayd  qilinadi  –  bu 
sistolik  bosimdir,  birinchi  bor  eshitgan  zarbga  to‘g‘ri  kelgan 
raqam eslab qolinadi. 
 

---

 
335 
18. Fonendoskopdagi tovushlar diqqat bilan tinglanadi, puls 
zarbalarining tugash payti qayd qilinadi – bu diastolik bosimdir, 
pulsatsiya to‘xtagan paytdagi ko‘rsatkich eslab qolinadi. 
 
19. Havo chiqarib yuboriladi, manjetka yechib olinadi. Bola 
avvalgi holatiga keltiriladi. 
 
20.  O‘lchash  natijasi  baholanadi.  Kerak  bo‘lsa,  shifokor 
kelgunga qadar yordam ko‘rsatiladi. 
 
21.  A/B  o‘lchash  ko‘rsatkichlari  bolaning  tibbiy  varaqasiga 
kiritiladi:  kasr  ko‘rinishida  (suratida  sistolik  bosim,  mahrajida 
diastolik bosim) va harorat varaqasiga grafik ko‘rinishida chizib 
qo‘yiladi. 
 
22. Qo‘llar yuvib, quritiladi. 
 
Arterial  bosim  doimiy  kattalik  emas.  U  bolaning  ahvoliga 
yoki asab tizimining holatiga, yoshiga bog‘liq. Bola qancha yosh 
bo‘lsa arterial bosim shuncha past bo‘ladi. 
 
Bolaning yoshiga qarab arterial bosimini taxminan quyidagi 
formula bilan aniqlasa bo‘ladi:
 
Bir yoshgacha arterial bosim = 70 + n (bu yerda, n – oylarda 
ifodalangan bolaning yoshi) ;
 
Bir  yoshdan  keyin  =  80  +  2n,  (bu  yerda,  n  –  yillarda 
ifodalangan bolaning yoshi).