Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
Shekspirga o'zining «Yanglishlar komediyasi» asarini yozishda asos bo'lib xizmat 
qilgan. 
«Maqtanchoq  jangchi»  pyesasi  maqtanchoq  zobit  obrazi  mohirona  namoyon 
etilishi  jihatidan  Plavtning  eng  yaxshi  komediyalaridan  biri  hisoblanadi.  Pyesa 
qahramoni  Pirgopolinik  maqtanchoq,  shuhratparast  va  shu  bilan  birga  befarosat 
kimsa tariqasida tasvirlangan. Zobit sahnada alvon kamzul, boshiga jig'ali dubulg'a 
kiygan,  bahaybat  shamshir  taqib,  savlat  to'kib  paydo  bo'ladi.  Uning  o'zi  biror 
arzigulik  fikr  aytishi  amri  mahol.  Shundan  qo'riqchisining  hayratomuz  jasoratlari 
haqidagi  fikrlarini  kekkayish  bilan  ma'qullaydi,  xolos.  Masalan:  sarboz 
Hindistonda  bo'lganda  bir  zarb  bilan  filning  sonini  uzib  yuborgan  emish;  yana 
boshqa  vaqtda  bir  yo'la  yetti  ming  dushmanni  mahv  etibdi.  Qul  Palestrion 
sarbozning ovsarligidan kelib chiqib, ajoyib reja tuzadi va tasodifan uning qo'liga 
tushib qolgan Filokamatsiyani sevgilisi — o'zining sobiq xojasi Plevsiklga qaytarib 
olib  berish  va  o'zini  zobit  hukmidan  ozod  etishga  erishadi.  Plavt  yaratgan 
maqtanchoq jangchi obrazi jahon dramaturgiyasi yaratgan ajoyib siymolar sirasiga 
kirdi. Keyinroq u italyan badixaviy komediyasi — del arte xalq teatrining Kapitan 
nomi bilan umumlashgan obraziga aylandi. 
«Xazina»  komediyasida  insonning  xasisligi  masxara  ostiga  olingan.  Bu 
shunday  ma'nisiz  xasislikki,  u  o'ziga  yondashgan  kishini  ham,  uning  yaqinlarini 
ham  sondan  chiqaradi.  Oltinga  to'la  xumcha  topib  olgan  qariya  Evklion  shunday 
kishi  sifatida  gavdalanadi.  Komediya  muqaddimasida  qozon-tovoq  ma'budi  Lar 
xumchani o'choq tubiga Evklionning bobosi ko'mib ketganini, uni qurumsoq chol 
o'zi topganini tomoshabinlarga hikoya qiladi. Evklionning qizi Fedra ma'bud Larni 
dilida  saqlab,  doim  unga  xayr-ehson  ko'rsatib  kelgan.  Serara  bayrami  chog'ida 
Likonid degan bir aslzoda Fedraning nomusini barbod etadi, shunda Lar Fedraning 
rahmini  yeb,  qiynalmay-netmay  turmushga  chiqishi  uchun  uning  otasiga  xazinani 
ravo ko'radi. Muqaddimada bundan tashqari voqeani yaxshilik bilan tugashi haqida 
ham so'z boradi. 
«Xazina»  komediyasi  o'z  sahnaviy  tuzilishining  puxtaligi  bilan  ajralib  turadi. 
Evklionning  xasisligi,  boshqa  qilmishlari  o'zgalarning  so'zlari  orqali  oydinlashib 

---