Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
boradi.  Masalan,  birinchi  parda  Evklionni  cho'ri  kampir  Stafilani  do'pposlashi  va 
oltin  yashirilgan  joyni  fahmlab  qolishidan  cho'chib,  uni  uydan  haydashi  bilan 
boshlanadi.  Evklion  uxlamoqchi  bo'lib  yotarkan,  nafasi  hovri  bekorga  ketmasligi 
uchun  og'zini  qop  bilan  yopib  oladi:  yuvinar  ekan,  suv  isrof  bo'lishidan  yuragi 
uvishib, ko'z yosh qiladi. Pyesada buffonada usuli keng qo'llanilgan. 
Evklion  yo'qolgan  xumchani  topib  olib  (uni  qui  Strabil  o'marib  ketgan  edi), 
tragikomik ruhda kantik (qo'shiq) aytadi. Evklion tomoshabinlarning biror narsani 
bilib  qolishini  istamaydi,  chunki  ular  orasida  halol  odamlarning  borligiga 
ishonmaydi. 
Keyingi zamonlarda «Xazina» komediyasi «Maqtanchoq jangchi» singari keng 
shuhrat  topdi.  Xususan,  Molyer  o'zining  «Xasis»  komediyasini  yaratishda 
Plavtning shu asariga asoslangan. 
Plavt  Uyg'onish  davrida,  bamisoli  qayta  tug'ilgandek,  yangi  davr 
dramaturgiyasining  yaralishiga  kuchli  ta'sir  ko'rsatgan.  Italyan  gumanistlari  Plavt 
komediyalarini  shoshilinch  tarjima  qiladilar,  uning  yo'li  bo'yicha  o'z  asarlarini 
yarata boshlaydilar. 
SENEKA. Fuqarolar urushi natijasida mil. av. I asrda Rim respublikasi barham 
topadi.  Mil.  av.  31-yili  Antoniy  ustidan  g'alaba  qilgan,  keyinchalik  Avgust 
(«Muqaddas») nomini olgan Oktavian Rimning yakka-yagona hokimi bo'lib oladi. 
Oktavian  o'rnatgan  tartib  avvalroq  tarkib  topa  boshlagan  byurokratik  apparatdan 
iborat harbiy diktatura edi. 
Avgust  tetatrning  ijtimoiy  ahamiyatini  tushunib,  uni  har  tomonlama 
rivojlantirishga  yordam  ko'rsatadi.  U  fuqarolarni  davlatga  sodiqlik  ruhida 
tarbiyalashda  yunon  tragediyasining  alohida  ahamiyat  kasb  etishini  ko'zda  tutib, 
Rim  sahnasida,  avvalo,  shu  tragediya  turini  tiklash  maqsadini  olg'a  surdi.  Atoqli 
Rim  shoiri  Goratsiy  «Poeziya  ilmi»  risolasida  Avgustning  shu  sa'y-harakatini 
ifodalab  bergan.  Goratsiy  ushbu  risolada  rimlik  shoirlarga  yunon  tragediyasini 
sahnaga  qaytarishni  taklif  etadi.  Oddiy,  ixcham  voqeali  va  uch  aktyor  hamda  xor 
ishtirok  etuvchi  yunon  tragediyasi  shoirga  ma'qul  tushib  qolgan  edi.  Goratsiy 
Avgust  fikrini  quvvatlab,  san'atning  g'oyaviy  teran,  mazmunan  o'tkir  bo'lishi 

---