F. I. Salomova, L. K. Abdukadirova, X. A. Sadullayeva, S. A. Sharipova mutaxassislikka kirish

ISBN  978-9943-6406-2-7                              
                                                                 © F.I. Salomova, L.K.Abdukadirova, va bosh. 
                                                                 © “O‘ZKITOBSAVDONASHRIYOTI”, 2020       
 

---

3 
 
 
 
                                               K I R I SH 
 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Oliy ta’lim tizimini 
yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi,  “O‘zbekiston Res-
publikasida tibbiy ta’lim tizimini yanada isloh qilish chora-tadbirlari 
to‘g‘risida”gi  va “Oliy  ma’lumotli  mutaxassislar  tayyorlash  sifatini 
oshirishda iqtisodiyot sohalari va tarmoqlarining ishtirokini yanada ken-
gaytirish  chora-tadbirlari  to‘g‘risida”gi  qarorlari  oliy ta’lim, jumladan 
tibbiy ta’lim tizimini yanada takomillashtirish va kompleks rivojlantirish 
bo‘yicha eng muhim vazifalar etib: har bir oliy ta’lim muassasasi jahon-
ning yetakchi ilmiy-ta’lim muassasalari bilan yaqin hamkorlik aloqalari-
ni  o‘rnatish,  o‘quv jarayoniga xalqaro ta’lim standartlariga asoslangan 
ilg‘or pedagogik texnologiyalar, o‘quv dasturlari va o‘quv-uslubiy mate-
riallarini keng joriy qilish, o‘quv-pedagogik faoliyatga, master-klasslar 
o‘
tkazishga, malaka oshirish kurslariga хorijiy hamkor ta’lim muassasa-
laridan yuqori malakali o‘qituvchilar va olimlarni faol jalb qilish, ular-
ning bazasida tizimli asosda respublikamiz oliy ta’lim muassasalari ma-
gistrant, yosh o‘qituvchi va ilmiy xodimlarining stajirovka o‘tashlarini, 
professor-o‘qituvchilarni qayta tayyorlash va malakasini oshirishni tash-
kil qilish; pedagog kadrlarning kasb mahorati sifati va saviyasini uzluk-
siz yuksaltirish, xorijda pedagog va ilmiy xodimlarning malakasini oshi-
rish va stajirovkasini o‘tkazish, oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilarini 
PhD va magistratura dasturlari bo‘yicha  o‘qitish, oliy ta’lim muassa-
salari va qayta tayyorlash va malaka oshirish markazlari o‘quv jarayon-
lariga yuqori malakali xorijiy olimlar, o‘qituvchi va mutaxassislarni 
keng jalb qilish, ta’lim jarayoniga iqtisodiyot sohalari va tarmoqlarining 
ishtirokini yanada kengaytirish va boshqa vazifalar belgilangan.  
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respub-
likasida tibbiy ta’lim tizimini yanada isloh qilish chora-tadbirlari to‘g‘ri-
sida”gi Qaroriga asosan “Tibbiy profilaktika ishi”  ta’lim yo‘nalishida 
o‘qish muddati 6 yildan 5  yilga qisqartirildi  va bitiruvchilarga “Vrach 
gigiyenist epidemiolog” kvalifikatsiyasi beriladigan bo‘ldi. “Tibbiy pro-
filaktika ishi” ta’lim yo‘nalishining asosiy maqsadi Respublikamizda 
ekologik holatni yaxshilash, sanitar-epidemiologik barqarorlikni ta’min-
lash va aholi o‘rtasida kasallanishlarni kamaytirish maqsadida  Sanita-
riya-epidemiologik osoyishtalik agentligida sanitariya epidemiologiya 

---

4 
 
nazoratini olib boruvchi  mutaxassislarni –  vrach gigiyenist epidemio-
loglarni tayyorlashdan iborat. 
Tibbiy profilaktika ishi ta’lim yo‘nalishining rivojlanish tarixiga 
qisqacha to‘xtalib  o‘tamiz.  1920-yilda  Turkiston davlat universiteti 
tashkil etilgan bo‘lib uning tarkibida tibbiyot fakulteti bo‘lgan.  1931-  
yilda fakultet O‘rta Osiyo tibbiyot instituti nomi bilan universitetdan 
ajralib chiqadi va 1935-yilda Toshkent tibbiyot instituti deb qayta 
nomlanadi. Institut tarkibida  davolash-profilaktika, onalik va bolalikni 
himoya qilish, sanitariya-profilaktika va stomatologiya fakultetlari bo‘l-
gan. 1933-yildan sanitariya-profilaktika fakulteti sanitariya-gigiyena 
fakulteti deb qayta nomlangan. 1992-yildan hozirgi vaqtgacha tibbiy 
profilaktika fakulteti deb yuritiladi.  
Toshkent tibbiyot akademiyasining tibbiy-profilaktika fakulteti 
sanitariya epidemiologiya sohasidagi yuqori malakali mutaxassislarni 
tayyorlaydigan xamdo‘stlik davlatlaridagi 33ta fakultetlar orasida nufuz-
li  o‘ringa ega bo‘lib, respublikamizda tayanch fakultet hisoblanadi. 
Bundan tashqari Samarqand tibbiyot institutida, Andijon tibbiyot 
institutida, Toshkent pediatriya tibbiyot institutining Nukus filialida va 
boshqa tibbiyot institutlarida ushbu soha mutaxassislari tayyorlanmoqda. 
Vrach  gigiyenist epidemiolog -  yetarli  bilim va ko‘nikmalarga ega, 
keng omma va alohida guruhlar orasida aholi salomatligini saqlash va 
mustahkamlash, kasallanishni oldini olish bo‘yicha  epidemiologiya 
nazoratini o‘tkazish, kasbiy vazifasi doirasida holatni tahlil qilish, chora-
tadbirlar ishlab chiqish va amalga oshirishga qodir yuqori malakali 
vrach. 
Vrach gigiyenist epidemiolog Respublika, viloyat va tumanlarning 
SEOAlarida, Respublika karantin va o‘ta xavfli kasalliklar profilaktikasi 
ilmiy markazi va uning filiallari, dezinfeksiyalovchi va sanitariya nazo-
rati punktlarida, Tibbiy sanitariya qismlari, ko‘p tarmoqli shifoxonalar, 
poliklinikalarda,  OITSga qarshi kurash markazi va uning filiallarida, 
Ilmiy tekshirish institutlarida, O‘zbekiston havo yo‘llari va temir yo‘llari 
tizimidagi  SEOAlarida,  Tibbiyot sanitariya qismlarida  (Ichki ishlar 
vazirligi;  Milliy xavfsizlik xizmati;  Mudofaa vazirligi)  va boshqa 
muassasalarda o‘z faoliyatini olib boradi. 
O‘zRning “Aholining sanitariya-epidemiologik osoyishtaligi 
to‘g‘risida”gi Qonuni hamda O‘zR  VMning “Respublika sanitariya-
epidemiologiya xizmati faoliyatini va uni malakali kadrlar bilan ta’min-
lanish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari” to‘g‘risidagi 

---

5 
 
Qaroriga asosan quyidagilar  sanitariya-epidemiologik osoyishtalik 
agentligi  markazlari faoliyatining eng muhim yo‘nalishlari etib 
respublikada sanitariya-epidemiologik ahvol va radiatsiya holati monito-
ringini olib borish, kelgusida aholi sog‘lig‘ini mustahkamlashga, 
yashash muhiti omillarining insonga zararli ta’sirini bartaraf etishga, 
atmosfera havosi, tuproq, oziq-ovqat mahsulotlari va ichimlik suvi 
ta’minoti manbalari ifloslanishini oldini olishga qaratilgan kompleks 
sanitariya-gigiyena, epidemiyaga qarshi va tashkiliy chora-tadbirlarni 
amalga oshirish; 
- eng avvalo, o‘ta xavfli yuqumli kasalliklar profilaktikasi, ularning 
o‘choqlarini bartaraf etish va tarqalib ketishining oldini olishga yo‘nal-
tirilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish hisobiga aholini virusli va 
yuqumli kasalliklardan himoya qilish tizimining samaradorligi va 
ishonchliligini oshirish; 
- binolar va inshootlarni, suv ta’minoti, kanalizatsiya, oqova suvlar-
ni tozalash, gidrotexnika inshootlari tizimlarini va boshqa obyektlarni 
loyihalashtirish, qurish, rekonstruksiya qilishda, xomashyoning yangi 
turlarini, oziq-ovqat mahsulotlari, sanoat buyumlari, qurilish material-
lari, ionlantiruvchi nurlanish manbalari, kimyoviy moddalar, biologik 
vositalar, tibbiy va immunobiologik preparatlarni ishlab chiqarish va 
qo‘llashda sanitariya normalari, qoidalariga va gigiyenik normativlarga 
rioya qilinishi ustidan nazoratni ta’minlash; 
- aholi punktlari va hududlarni saqlash, sanoat, qishloq xo‘jaligi va 
maishiy- xo‘jalik chiqindilarni, shu jumladan radioaktiv va zararli mod-
dalarni to‘plash, saqlash, tashish va utilizatsiya qilish ustidan zarur sani-
tar-epidemiologik nazoratni ta’minlash; 
- avariyali vaziyatlarni tugatishda sanitariya-gigiyena va epidemiya-
ga qarshi tadbirlarni amalga oshirish, manfaatdor vazirliklar va 
idoralarning tegishli bo‘linmalarini jalb etgan holda yuqumli va parazitar 
kasalliklarni aniqlash; 
-  oilada tibbiy madaniyatni oshirish, sanitariya normalari va qoida-
lariga rioya qilinishi, shuningdek sanitariya-epidemiologiya masalalarida 
xotirjamlikni ta’minlash bo‘yicha aholi orasida keng tushuntirish ishlari 
olib borilishini tashkil etish. 
“Tibbiy profilaktika ishi” ta’lim yo‘nalishi bitiruvchilari, ya’ni 
vrach  gigiyenist epidemiologlarning mehnati tufayli Respublikamizda 
vabo, o‘lat, bezgak, kuydirgi, poliomiyelit kabi o‘ta og‘ir yuqumli kasal-
liklar bartaraf etildi. Hozirgi kunda respublikamizda sanitar-gigiyenik, 

---

6 
 
epidemiologik va radiatsion xavfsizlik barqaror bo‘lib boshqa davlatlar-
dan  o‘ta xavfli yuqumli kasalliklarning kirib kelishiga yo‘l qo‘yilma-
yapti hamda O‘zbekistonda  istiqomat qilib kelayotgan 34  milliondan 
ortiq aholining sanitar-gigiyenik  va epidemiologik barqarorligi yuqori 
darajada ta’minlangan. 
Qo‘lingizdagi  o‘quv adabiyoti bo‘lajak  vrach gigiyenist epidemio-
logda gigiyenaga doir dastlabki bilimlarga asoslangan holda aholi o‘rta-
sida sanitar bilimdonlikni oshirish bo‘yicha tadbirlarni bajarish, atrof-
muhit  omillarini inobatga olib, aholi o‘rtasida sog‘lom turmush tarzi 
tushunchalarini shakllantirishga yo‘naltirilgan, kasalliklarni oldini olish-
da profilaktik tadbirlarni tashkillashtirish uchun mutaxassislik fanlarini 
(bolalar va o‘smirlar gigiyenasi, ovqatlanish gigiyenasi, kommunal 
gigiyena, mehnat gigiyenasi, radiatsion gigiyena, harbiy gigiyena, 
epidemiologiya) o‘zlashtirish uchun zamin yaratadi. Shunday qilib ush-
bu o‘quv adabiyoti sizning tanlagan kasbingiz haqida umumiy tushuncha 
berishga, kelgusida mutaxassislik fanlarini chuqur o‘zlashtirishga to‘g‘ri 
yo‘nalish beradi degan umiddamiz. Mualliflar o‘quv adabiyoti bo‘yicha 
bildirilgan barcha fikr va mulohazalarni mamnuniyat bilan qabul qiladi. 

---

7