Texnika xavfsizligi

 
Tayanch iboralar 
Kompyuter jinoyatchiliklari, internet, veb sayt, e mail, global, unifikatsiyalangan 
hujjatlar, supervisor, internet uyushma, konfidentsialliklik , kriptografiya. 
 
1. Axborot – kommunikatsion tizimlar va tarmoqlar xavfsizligiga qo`yiladigan 
talablar 
Axborot xavfsizligining huquqiy ta`minoti - axborotni himoyalash tizimida bajarilishi 
shart  bo`lgan  qonunlashtiruvchi  dalolatnomalar  me`yoriy-huquqiy  hujjatlar,  qoidalar 
yo`riqnomalar,  qo`llanmalar  majmui.  Hozirda  axborot  xavfsizligining  huquqiy 
ta`minoti masalasi ham amaliy, ham qonunchilik jihatidan faol o`rganib chiqilmokda. 
Komp’yuter  jinoyatchiliklarini  qilish  instrumentlari  sifatida  telekommunikatsiya  va 
hisoblash  texnikasi  vositalari,  dasturiy  ta`minot  va  intellektual  bilim  ishlatiladi. 
Komp’yuter jinoyatchiliklarini qilish sohasi sifatida nafaqat komp’yuterlar, global va 
korporativ  tarmoqlar  (Internet/Intranet),  balki  axborot  texnologiyasining  zamonaviy, 
yuqori  unumli  vositalari  hamda  axborotning  katta  hajmi  ishlanadigan,  masalan, 
statistik va moliya institutlari,tanlanadi. 
SHu sababli, har qanday tashkilot faoliyatini turli-tuman axborotni olish uchun qo`lda 
yoki  hisoblash  texnikasi  vositalari  yordamida  ishlash,  axborotni  tahlillash  natijasida 
qandaydir  muayyan  echimlarni  olish  va  ularni  aloqa  kanallari  orqali  uzatishsiz 
tasavvur  etib  bo`lmaydi.  Kom’pyuterga  ham  tajovuz  ob`ekti,  ham  tajovuz  qiluvchi 
instrument  sifatida  qarash  mumkin.  Agar  komp’yuter  faqat  tajovuz  ob`ekti  bo`lsa, 
qonun  buzilishini  mavjud  huquqiy  me`yorlar  orqali  baholash  mumkin.  Agar 
komp’yuter faqat instrument bo`lsa «texnik vositalarni qo`llash» alomati etarli bo`ladi. 
YUqoridagi tushunchalarni birlashtirish mumkin komp’yuter bir vaqtning o`zida ham 
instrument ham ob`ekt. Xususan, bunday vaziyatga mashina axborotining o`g’irlanishi 
fakti taalluqli. 
Agar  axborotning  o`g’irlanishi  moddiy  va  ma`naviy  boyliklarning  yo`qotilishi  bilan 
bog’liq bo`lsa, bu fakt jinoyat sifatida baholanadi. SHuningdsk, agar ushbu fakt bilan 
milliy xavfsizlik. mualliflik manfaatlari bog’liq bo`lsa, jinoiy javobgarlik O`zbekiston 

---

 
151 
Rsspublikasi qonunlarida bevosita ko`zda tutilgan. 
Har  qanday  davlatda  axborot  xavfsizligining  huquqiy  ta`minoti  xalqaro  va  milliy 
huquqiy me`yorlarni o`z ichiga oladi. 
Axborot  xavfsizligi  bo`yicha  qonunlarni  O`zbekiston  Rsspublikasi  butun  qonunlar 
tizimining ajralmas qismi sifatida tasavvur qilish mumkin, xususan: 
- 
tarkibida  axborotlashtirish  masalalariga  doir  me`yorlar  bo`lgan  konstitutsiya 
qonunlari:  
- 
tarkibida  axborotlashtirish  masalalariga  doir  me`yorlar  bo`lgan  umumiy  asosiy 
qonunlar (mulk, er osti boyliklari, er, fuqorolar huquqi, fuqarolik, soliq xususida); 
- 
xo`jalikning alohida tuzilmalariga, iqtisodiyotga, davlat organlari tizimiga tegishli 
boshqarish  va  ularning  maqomini  aniqlash  bo`yicha  qonunlar.  Bu  qonunlar  axborot 
masalalari bo`yicha alohida me`yorlarni o`z ichiga oladi; 
- 
munosabatlarning,  mutaxassislik  sohalarining,  jarayonlarning  muayyan  muhitiga 
butunlay  tegishli  maxsus  qonunlar.  Bularga  axborotlashtirish  bo`yicha  qonunlar 
taalluqli: 
- 
axborotlashtirish  sohasidagi  qonun  talablarining  bajarilishini  reglamentlovchi 
me`yoriy hujjatlar; 
- 
qonunlar bilan belgilangan axborotlashtirish sohasidagi me`yoriy hujjatlar; 
- 
tarkibida  axborotlashtirish  sohasida  qonun  buzilishiga  javobgarlik  me`yorlari 
bo`lgan O`zbekistan Respublikasining huquqni muhofaza qilish qonunlari. 
Komp’yuter  tarmoqlari  xavfsizligini  ta`minlovchi  davlat  huquqiy  mexanizmining 
rivojlanmagan  sharoitida  korxonaning  davlat  va  xodimlar  jamoasi  bilan 
munosabatlarni  huquqiy  asosda  rostlovchi  hujjatlari  jiddiy  ahamiyatga  ega  bo`ladi. 
Bunday muhim hujjatlar tarkibiga quyidagilarni kiritish mumkin: 
- 
korxona (firma, bank) ustavi; 
- 
jamoa shartnomasi; 
- 
jamoa  xodimlari  bilan  tuzilgan,  tijorat  siri  bo`lgan  ma`lumotlar  himoyasini 
ta`minlash bo`yicha talablarga ega mehnat shartnomalari; 
- 
ishchi va xizmatchilarning ichki mehnat tartib qoidalari; 
- 
raxbarlar,  mutaxassislar  va  xizmat  ko`rsatuvchi  xodimlarning  mansab  bilan 
bog’langan majburiyatlari.