Texnika xavfsizligi

3. Qattiq moddalarning yonish va yong’inga xavflilik xususiyatlari. 

---

 
147 
Qattiq  jismlarning  yonish  xususiyati  deganda  uning  qizdirish  natijasida  parchalanib, 
yonuvchi gazsimon va bug’simon moddalar hosil qilinishi tushuniladi. 
YOnuvchi  moddalarning  mana  shu  parchalanish    holati  ularning  uchuvchi  qismi  deb 
ataladi. 
Uchuvchi  qismning  yonish  qonuniyatini  o`rganishda  gazsimon  moddalarning  yonish 
qonuniyatlarini  qo`llash  mumkin.  Masalan,  quruq  moddalarni  qizdirib  haydash  yo`li 
bilan  gazga  aylantirish  mumkin,  haydashdan  keyin  hosil  bo`lgan  yoki  qolgan  qoldiq 
koks qoldig’i deb yuritiladi. 
Koks  qoldig’ining  yonish  jarayoni  gazsimon  moddalarning  yonish  jarayonidan 
birmuncha  farq  qilsada,  ammo  o`z-o`zidan  alangalanishning  issiqlik  nazariyasini  bu 
koks  qoldiqning  yonish  jarayonini  tushuntirish  uchun  qo`llash  mumkin.  Qattiq 
moddalarning  yong’inga  xavflilik  xususiyati  1  kg  qattiq  modda  yonganda  ajralib 
chiqadigan  issiqlik  miqdori,  o`z-o`zidan  alangalanish,  yonib  bitish  tezligi  va  material 
yuzasida yonishning tarqalishi bilan ifodalanadi. 
Qattiq  jismlarning  yonish  harorati  yonganda  hosil  bo`ladigan  issiqlik  miqdori  va 
yoyish  mintaqasiga  kelayotgan  havo  miqdoriga  bog’liq.  1  kg  qattiq  yoki  suyuq 
yoqilg’i  yonishi  uchun  kerak  bo`ladigan  havo  miqdorini  quyidagicha  hisoblash 
mumkin.  Ma`lumki,  har  qanday  yonuvchi  modda  tarkibida  uglerod,  oltingugurt, 
vodorod va kislorod bo`ladi. 
Mana shu moddalar tarkibidan kelib chiqib, 1 kg jismning yonishi uchun sarflanadigan 
havo miqdorini hisoblash mumkin. 
Haqiqatda  esa  yonish  va  qizish  natijasida,  qattiq  jismlarning  yonishi  uchun  havo 
almashish  konvektsiya  hodisasiga  qo`ra  yonish  mintaqasiga  nazariy  jihatdan  kerak 
bo`ladigan havoga nisbatan ko`proq havo oqimi keladi. 
Haqiqatda sarflangan havo  miqdorining nazariy jihatdan hisoblangan havo  miqdoriga 
nisbatan ortiqcha havo koeffitsienti deb yuritiladi 
YOng’in  vaqtida  bu  koeffitsient,  diapazon  nihoyatda  katta  bo`lib,  2-20  gacha 
o`zgaradi. 
Etarli bo`lmagan havo muhitida yonish to`liq bo`lmaydi. 
Bunda  hosil  bo`lgan  yong’in  mahsulotlari  (SO,  qurum,  spirtlar)  yana  yonish 
qobiliyatiga ega bo`ladi 
Bunday mahsulotlar oz miqdorda bo`lsada tutun tarkibida ham bo`ladi. 
Bizning  vazifamiz  yong’in  haqida  asosiy  tushunchalar  berish  bilan  birga  unga  qarshi 
samarali kurash olib borish, yong’inni o`chirishda qo`llaniladigan birlamchi vositalar, 
har xil tadbirlar bilan tanishtirishga qaratilgan