K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si



Download 2,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/118
Sana28.09.2021
Hajmi2,13 Mb.
#187364
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   118
Bog'liq
Kimyoga oid atamalar etimologiyasi

Qo‘rg‘oshin   
Qo‘rg‘oshin  insoniyatga  qadimdan  tanish  bo‘lgan  metallar  turkumidandir.  Ushbu 
metallni  eng  qadimgi  madaniyatlar,  xususan,  qadimgi  Misrliklar  ham  yaxshi  bilishgan. 
Qo‘rg‘oshin ham, kamdan kam bo‘lsa-da, harholda tabiatda sof holda uchrab turadi.  
O‘zbekcha qo‘rg‘oshin atamasining ildizi  qadimgi  turkiy tildagi  «qurug‘jin» so‘ziga 
borib taqaladi. Lekin bu so‘zning asl ma’nosi aniq emas. O‘rta asrlarga oid turkiy manbalarda 
qo‘rg‘oshinni «qo‘rug‘jin», «qo‘ruq’shin» tarzida keltirilgan o‘rinlar ham mavjud.  
Yunonlar  qo‘rg‘oshin  metallini  o‘z  tillarida  molybdos  deb  atashgan.  Inglizchada 
qo‘rg‘oshin  lead  deyiladi.  Gollandcha  lood  so‘zi  ham  qo‘rg‘oshinni  anglatadi.  Ushbu 
so‘zlarning tarixiy ildizi bir ekanligi yaqqol ko‘rinib turibdi.  
Lotinchada qo‘rg‘oshin plumbum bo‘lib, uning ham tub ma’nosi ma’lum emas. Ingliz 
tilida suv quvurlari ustasini (suvsozni) plumber deyiladi. Chunki, avvallari suv quvurlaridagi 
payvand choklari va tirqishlarni qo‘rg‘oshin quyish orqali berkitishgan va bu ish bilan maxsus 
shug‘ullangan  odamlarni  plumber,  ya’ni,  «qo‘rg‘oshinlovchi»  -  deb  nomlashgan.  Lekin, 
plombir  nomli  muzqaymoqning  lotincha  qo‘rg‘oshin,  ya’ni,  plumbum  bilan  hech  qanday 
aloqasi yo‘q. Plombir muzqaymog‘ining nomi Fransiyadagi kurort shahar bo‘lmish – Plombyer 
shahri nomidan kelib chiqqan.  
Yuqorida,  yunonlar  qo‘rg‘oshinni  molybdos  deb  atagalari  haqida  yozdik.  Vaholanki, 
davriy jadvalda hozirda molibden nomi bilan boshqa bir element ham o‘rin egallagan. Qizig‘i 
shundaki,  qo‘rg‘oshin  va  boshqa  element  nomini  almashtirib  aytiladigan  tillar  anchagina. 
G‘arbiy  slavyan  tillarining  aksariyatida,  xususan,  serb,  xorvat,  chex  va  bolgar  tillarida 
qo‘rg‘oshinni olovo (олово) deyiladi. Vaholanki, sharqiy slavyan tillari, masalan, rus va ukrain 
tillarida,  shuningdek,  sloven  tilida  olovo  bu  – 
qalay
ni  bildiradi;  qo‘rg‘oshin  esa  bu  tillarda 


21 
 
svinets (свинец) deyiladi. Boltiq tillaridan latish va Litva tilida ham qo‘rg‘oshin mos ravishda 
svins va švȋnas tarzida yangraydi.  
Qo‘rg‘oshinning  ilmiy  nomi,  ya’ni,  lotincha  plumbum  so‘zi  o‘rta  asrlarda  «yumshoq 
metall»  ma’nosini  bildirgan  va  barcha  yumshoq  metallar  yoppasiga  shu  nom  bilan  atalgan. 
Bunda faqat o‘sha yumshoq metallar rangiga ko‘ra farqlangan va shu sababli, metall rangi ham 
qo‘shib  aytilgan.  Masalan,  plumbum  candidum  yoki,  plumbum  album  degani  so‘zma-so‘z 
tarjimada  oq  qo‘rg‘oshin  degani  bo‘lib,  mohiyatan  qalayni  bildirgan.  Plumbum  nigrum  esa 
qora  qo‘rg‘oshin  degani  bo‘lib,  u  qo‘rg‘oshinning  aynan  o‘zini;  plumbum  cinereum  esa, 
qo‘rg‘oshin kuli degani ma’noda bo‘lgan va u hozirgi vismutni bildirgan. Plumbago so‘zi esa 
grafitni ifodalagan.  
 

Download 2,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish