K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si



Download 2,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/118
Sana28.09.2021
Hajmi2,13 Mb.
#187364
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   118
Bog'liq
Kimyoga oid atamalar etimologiyasi

Kobalt    
XV-asrda  Saksoniyada  konchilar  kumushga  boy  rudalar  ichidan  xuddi  po‘lat  kabi 
yaltiraydigan, oq va kulrang kristallarni aniqlashgan edi. Ushbu kristallardan metall quyishning 
imkoni bo‘lmagan; boz ustiga, o‘sha kristallar bilan aralashma holida bo‘lgan 
kumush
 yoki 
mis
 
rudalaridan ham mazkur metallarni ajratib olish g‘oyat qiyin bo‘lgan. Bunday «yomon» rudani 
konchilar  mahalliy  afsonalarda  keng  tarqalgan  tog‘  ajinasi  –  Kobold  nomi  bilan  atashgan. 
Hozirda  esa  kimyogarlar  tomonidan  o‘sha  «yomon»  rudaning  tarkibi  aniqlagan  bo‘lib,  u 
tarkibida 
mishyak
 tutuvchi kobaltli minerallardan iborat bo‘lgan.  Kobalt-mishyakli minerallar 
haqiqatan  ham  Saksoniya  konlarida  ko‘p  uchraydi  va  ular  zamonaviy  kimyoda  kobaltin 
(CoAsS), skutterudit (CoAs
x
), safflorit (CoAs
2
), hamda, smaltin deb yuritiladi. Skutterudit – 


29 
 
Norvegiyadagi joy nomlaridan birining sharfiga shunday atalgan bo‘lsa, safflorit esa kobaltli 
ko‘k bo‘yoq – safre nomi bilan bog‘lab shunday yuritiladi. Mazkur minerallarni qizdirilganda, 
ulardan zaharli mishyak oksidi ajralib chiqadi.  
Kobalt  atamasining  o‘ziga  kelsak,  uni  Saksoniyaning  mahalliy  konchilari  og‘zaki 
ijodiyoti-afsonalaridagi tog‘ ajinasi – Kobold nomi bilan bog‘liq ekanini yuqorida ham aytdik. 
Kobold so‘zining o‘zi esa, o‘rta asrlarda nemis tilida kobolt shaklida talaffuz qilingan bo‘lib, 
nemis tilida bu nom uy ajinasi degan ma’noni bergan. O‘z navbatida, kobolt so‘zi ham, o‘rta 
asrlarga xos  eski  nemis  tilidagi  kobe  –  «kulba»  va  holde  -  «ajina» so‘zlari  asosida  yasalgan 
bo‘lib,  demak,  uni  kulbadagi  ajina  deb  tarjima  qilsak  ham  bo‘laveradi.  1735-yilda  shved 
kimyogari va mineralshunosi Georg Brandt (1694-1768) «yomon ruda»dagi o‘sha minerallar 
tarkibidan o‘sha paytda fanga hali noma’lum bo‘lgan yangi bir metall elementni ajratib olishga 
muvaffaq bo‘ldi va ushbu yangi elementi ham, «yomon» ruda nomi bilan bog‘lab, kobalt deb 
atab qo‘ya qoldi. Brandt shuningdek, aynan kobalt birikmalari tufayli shisha ko‘kimtir rangga 
kirishini  aniqlagan.  Ma’lum  bo‘lishicha,  qadimgi  Bobil  va  Ossuriyada  odamlar  hali  kobalt 
elementi o‘zi nimaligini bilishmagan bo‘lsa-da, lekin, uning birikmalaridan foydalanib, ko‘k 
rangli shisha buyumlar tayyorlashni uddalashgan ekan.  
 

Download 2,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish