Microsoft Word shajarayi xorazmshohiy lotin ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

46

ztdilar va Muhammad Murodbiy Bobobiyning o‘rnig‘a biy bo‘ldi. Tag‘oy mirobnnng o‘g‘li 

Abduqodirbek otasining o‘rnig‘a mirob bo‘ldi. Ortiqbiynnng o‘g‘li Abdullobek birodarzodasi 

Avazbiyning o‘rnig‘a biy bo‘ldi va Avazmurodbiyning o‘g‘li Sayyidbek otasining o‘rnig‘a biy bo‘ldi 

va Muhammad Qarim mirob ibn Sulton mirobning o‘g‘li Nurillobek mirob bo‘ldi. Abdullobek ibn 

Otaniyozbek ibn Abdusattorbek ibn Abduljabborbek ibn Do‘ston qushbegi ibn Odina Muhammad 

otaliq mag‘furni mirob etdilarkim, bu Abdullo mirob Zag‘cha laqabi bila mulaqqabdur. Qipchoq 

Qutluqmuhammadbekning avlodidin Ahmadbek inoq bo‘ldi va Bekjon otaliqni Gurlonga hokim etdilar 

va Rahmanbergan otaliqni Qilichboyg‘a hokim etdilar. Va Nurillo mirobni Kotg‘a hokim etdilar va har 

mezonda bu amaldorlarni shaharlaru qal’alarning solg‘utlarin undurub kelmakka yuborur erdilar. 

Solg‘utning dahyaku choparlari bularg‘a taalluq topar erdi. Bularg‘a mundin boshqa ma’xazlar ham 

ta’yin etdilar. Alqissa, tamomi qadim ul-xizmat davlatxohlarning avlodlarini turluk in’omlaru johu 

martabalar bila xurramu xushhol etdilar va Ibrohimxo‘janing amakzodasi Sayyid Abdulloxo‘jani 

Hazoraspga hokim etdilar. 

Ul ovonda taka avboshlaridin bir jamoa kelib Regi Xorazmda yuruganlariga chapovvul urub bir 

miqdor o‘tunchi va ko‘murchilarni surub ketdilar. Sayyid Abdulloxo‘ja bu xabarni eshitib, bir miqdor 

navkar bila borib olar bila urushub shikast berib, chapovvul urub olg‘on tamomi amvollarini 

qaroqchilarning qo‘llaridin olib to‘rt tirik va olti kalla bila kelib, altofi shohonaga mazhar bo‘ldi. 

Ondin so‘ng viloyat o‘g‘ri va qaroqchilardin farog‘at topib raiyatning oralarida amniyat paydo bo‘ldi. 

Bir necha yil bu tariqada osudaliq bila o‘tub hijratning ming uch yuz to‘rtlanchi yili va safar oyida 

Muhammadrizo to‘ra ibn Olloquli Bahodirxon baqo olamig‘a azm etib, ondin to‘rt o‘g‘ul qoldi. 

Avvalg‘isi Avaz Muhammadbek, ikkilanchisi Muhammad Nazarbek, uchlanchisi Muhammad 

Aminbek, to‘rtlanchisi Muhammad Solihbek erdi. 

Bu voqeadin besh oy o‘tgandin so‘ng yana ushbu yildakim, it yili erdi, rajab oyining avoyilida 

Eltuzar inoq ibn Rahmanberdibiy mag‘fur dorilfanodin dorilbaqog‘a rihlat ko‘rguzub ondin yetti o‘g‘ul 

yodgor qoldi. Avzalg‘isi Abdurrahimbek, ikknlanchi To‘ramurodbek, uchlanchi Abdulkarimbek, 

to‘rtlanchi Abdullobek, beshlanchi Muhammad Solihbek, oltilanchi Abdulxoliqbek, yettilanchi 

Muhammad Murodbekdur. 

Yana ushbu yil Iso to‘rayi ibn Rahimqulixoni mag‘fur haj niyati bila xon hazratlaridin ruxsat hosil 

qilib, sha’boni muazzamning o‘n yettilanchisida shanba kuni Xevaqdin chiqib yo‘lg‘a kirdilar. Bu 

sayrlarida manzil-bamanzil borg‘on yerlarida ajoyibotu g‘aroyibotdin ne ko‘rsalar, kitobat qaydig‘a 

kirguzub bir sayohatnoma bitdilar va onda so‘zni iboratoroliq bila bayon etib, balog‘atning dodin 

berdilar. Ne uchunkim, ul hazrat bir fozili suxandon va shoiri xushbayon erdilarkim, o‘zlarin Xusraviy 

taxallusi bila mutaxallis etib, she’r ham aytur erdilar. Bayt ul-haramning ziyorati shavqida bir qasida 

oytibdurlar, ushbu bayt ondindur. Bayt: 

 

Ey, xush ul davlatki, sa’y aylab Safovu Marvada

222

,  

Bo‘lmoq Ismoildek Minoda qurboni Haram. 

 

Va bu bayt ul qasidaning maqta’idur, bayt: 

 

Sayri gulshan Xusraviyga kelmasa xush, ne ajab,  

Orzu ko‘nglidadur gashti biyoboni haram.  

 

Alqissa, ko‘p viloyatlarning sayrin etib Istanbulg‘a borib Xalifa hazratlari bila musohabatu 

muvonasat etib, xalifaning xazinalarining sayrin etib, Istanbulning ajoyibotlari sayrin ztib Makkayi 

muazzamag‘a borib, tamomi manosiki hajning sharoyitin bajo kelturub, ondin so‘ng Madinayi 

                                                      

222

 Safo va Marva — Ka’badagi ikki tog‘. Hojilar haj asnosida bu ikki tog‘ orasidan sur’at bilan o‘tib qaytadilar. 

---

Muhammad Yusuf Bayoniy. Shajarayi Xorazmshohiy