Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari



Download 5,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet82/529
Sana26.09.2021
Hajmi5,65 Mb.
#185777
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   529
Bog'liq
Raqamli iqtisodiyot-Darslik-18.02.2020

Blockchain.info saytidagi “peredanocherez” ustuniga qarash kifoya. Agarda biror 

bir  inson,  kompaniya  yoki  insonlar  guruhi  hisoblash  quvvatlarining  yarmidan 

ko’prog’ini  nazorat  qilishga  erishsalar, buni tarmoqqa bo’lgan 51% li  hujum  deb 



Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

ataladi. Chunki bu holatda u yoki ularning amallarni monopol ravishda tasdiqlashi 



yoki  rad  etishi  mumkin  bo’lib  qoladi.  Bundan  tashqari,  ular  o’z  bitkoinlarini  bir 

vaqtning o’zida  ikki oluvchiga sotishlari ham  mumkin  bo’ladi.  Bu ikki  amalning 

qaysi  biri  tasdiqlanishi  va  qonuniy  (legitim)  bo’lishini  mayning  va  blokcheyn 

tarmoq konsensusi yordamida aniqlanadi. Hozirgi paytda mayningga ajratilgan eng 

ko’p  miqdordagi  hisoblash  quvvati  AntPool,  F2Pool,  VTSS  Pool,  Bit  Fury 

pullariga tegishli. Agarda ushbu pullar o’zaro kelishib olishsa, hujumni birgalikda 

ham tashkil etishlari mumkin. Ammo ular buni qilishga botina olmaydilar, chunki 

bu  qaroqchilik  oqibatida  raqamli  valyutaning  narxi  juda  ham  pasayib  ketadi  va 

natijada  katta  bitkoin  zahirasiga  ega  bo’lgan  bu  pullar  katta  moliyaviy  zarar 

ko’rishlari mumkin. Ammo kriptologlarning fikrlaricha, bir guruh insonlar pullarni 

ishdan  chiqargan  holda  ham  hujumni  uyushtirrishlari  mumkin.  Bunday  hujumni 

biror bir davlat yoki katta biznes (bank yoki xedj-fond) namoyondalari ham amalga 

oshirishlari  mumkin.  Lekin  bunday  hujumni  uyushtirish  uchun  kerakli  bo’lgan 

hisoblash  quvvatlari  va  energiya  sarfi  juda  katta  bo’ladi.  Masalan,  agar  2016 

yildagi bitkoin tizimining umumiy quvvati 1,2 million teraxesh bo’lgan bo’lsa va 1 

teraxeshning narxi 4000 dollarligini hisobga olsak, hujum uchun 4,8 milliard dollar 

kerak bo’ladi. Ammo agarda tarmoqning havfsizligi buzilsa, uni to’g’rilash uchun 

ham  mahsus  tartiblar  mavjud,  albatta.  Blokcheynni  ko’pincha  uning  anonimliligi 

uchun  ham  qattiq  tanqid  qiladilar.  Oltin  yoki  markazlashmagan  raqamli  pullarga 

ega  bo’lish  ishtiyoqi  iqtisodiyotning  ko’pgina  sub’ektlarini  o’ziga  jalb  qiladi. 

Ammo  anonimlilik  tufayli  noqonuniy  ishlarga  yo’l  ochib  berishdan  cho’chish 

raqamli  texnologiyaning  keng  tarqalishiga  mone’lik  qiladi.  Agarda  masalaga 

texnik  nuqtai-nazardan  yondoshsak,  bitkoinning  anonimliligi  bilan  bog’liq  bir 

qancha  muammolarni  chetlab  o’tish  mumkin  bo’ladi.  Masalan,  bitkoin  bloklari 

zanjirida  qanday  o’zgarishlar  sodir  bo’layotganini  bemalol  kuzatib  tursa  bo’ladi. 

Shunday  qilib,  har  bir  shaxs,  huddi  blokchain.info  saytidagi  singari, 

blokcheyndagi jarayonlarni kuzatib turish imkonini beradigan dastur tusib qo’yishi 

mumkin.  Bitkoin  adreslar  o’z-o’zlaricha  biror-bir  fizik  va  huquqiy  manzil  bilan 

bog’langan emas, shuning uchun ham bitkoinni anonim yoki nomsiz deb ataydilar. 



Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

Haqiqatan  ham  bitkoin  tarmog’ida  foydalanuvchining  shaxsi  uning  istagiga 



muvofiq  o’zgartirilishi  mumkin  bo’lgan  kriptografik  nom  (psevdonim)  orqali 

yashirilgan.  Barcha  tranzakstiyalar  psevdonim  bilan  imzolanadilar  va  ularning 

to’g’riligini  tekshirish  hamda  bitkoinlarni  yangi  egalariga  topshirish  uchun  ular 

umumiy tarmoqqa uzatiladilar. Shaxsning kim ekanligi boshqa vositalar yordamida 

ham  bitkoin  adres  bilan  bog’lanishi  mumkin.  Bu  ish  amalga  oshganida 

blokcheynning  tarixini  tiklash  orqali  bu  shaxsning  o’tmishdagi  amallarini  bilib 

olish mumkin. Individual ishtirokchining anonimlikni bir martagina buzishi ushbu 

shaxsning  barcha  bitkoin-tranzaktsiyalarini  bilib  olishga  imkon  beradi.  Agarda 

hamkoringiz  sizni  yaxshi  biladigan  biror  bir  inson  bo’lsa,  u  ochiq  ma’lumotlar 

yordamida  sizning  potfelingiz  balansini  bilib  olishi  ham  mumkin.  Agarda 

hamkoringiz  siz  ma’lumotlar  berishingiz  kerak  bo’lgan  biror  bir  tashkilot  (bank, 

davlat,  ijtimoiy  tarmoq  va  boshqalar)  bo’lsa,  u  xolda  ushbu  tashkilot  siz 

haqingizdagi  barcha  ma’lumotlarni  biladi  va  uning  komp’yuter  vositalari  sizning 

blokcheyndagi  ma’lumotlarinigizni  bilib  olishi  ham  mumkin.  Masalan,  agar  siz 

qandaydir  saytdan  bitkoin  to’lash  orqali  biror  bir  mahsulot  sotib  olsangiz, 

taabiiyki,  unda  o’z  ma’lumotlaringizni  qoldirasiz  va  bu  bilan  ushbu  saytga 

blokcheynga  kirish  va  siz  haqingizdagi  ma’lumotlarni  bilib  olish  imkonini 

yaratasiz. Bitkoin tizimi Know-Your-Customer (KYC-kompaniyaning o’z mijozlari 

shahslarini  tekshirishi)  jarayonini  quvvatlamasligi  ayni  haqiqat  va  siz  shaxsiy 

ma’lumotlarni  qoldirmagan  xolda  istalgancha  hamyonlar  ochishingiz  mumkin. 

Lekin  bu  ham  bitkoin  100%  anonim  ekanligini  anglatmaydi.Hozirgi  davrdagi 

deyarli  barcha  kriptovalyutalar  shaffof  blokcheyndan  foydalanadilar.  Ozroq 

miqdordagi  loyihalar  esa  blokcheynning  shaffof  emasligini  ta’minlaydi.  Masalan, 

DASH 

(digital 



cash 



oldingi 

nomi 

Darkcoin

kriptovalyutasi 

(https://www.dash.org)  bitkoindan  farli  o’laroq,  mijoz-server  arxitekturasidan 

foydalanadi  va  huddi  bitkoin  singari  proof  of  work  printsipini  ishlatgan  xolda 

hulosani  proof  of  stake  (bo’lakni  tasdiqlash)  rejimida  amalga  oshiradi.  Bunda 

maxsus serverlardan (mastermodes) iborat bo’lgan tarmoqchalar hosil qilinadi, ular 

esa  o’z  navbatida  hususiy  amallar  (darksend)  yoki  momental  o’tkazuvlar  kabi 



Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

qo’shimcha  funktsional  imkoniyatlar  yaratib  beradi.  Dash  kriptovalyutasi 



bitkoinga  nisbatan  ko’proq  darajada  anonimroq  bo’lib,  u  ham  to’liq  shaffof 

emaslikni ta’minlab bera olmaydi. Huddi shu kabi loyihalar jumlasiga Zerocoin va 




Download 5,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   529




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish