Konstruksiyalar

5. Beton va armaturadagi kuchlanishga tobtashlash (ползучесть) 
qanday ta’sir qiladi?
vaqt
6-rasm.
6-rasmdagi sxemani ko‘rib chiqamiz. N yukni qo‘yilgandan 
keyin beton va armatura nisbiy deformatsiya ε
b
 ga mos keluvchi 
qiymatga qisqaradi (beton va armaturaning tishlashishi tufayli 
ikkalasi birgalikda ishlaydi). Betonda siquvchi kuchlanish N
b1
, 
armaturada esa N
sc1
 hosil bo‘ladi. Keyin esa tobtashlash nati-
jasida deformatsiyalar ε
p
 kattalikka o‘sadi. Armatura amalda 
elastik ishlaganligi sababli, bundagi siquvchi kuchlar vaqt o‘ti-
shi bilan Guk qonuniga asosan ∆σ
sc
= ε
p
E
s
, qiymatga zo‘riqish 
esa ∆N
sc
= ∆σ
sc
A
s
 kattalikka ortadi, (bu yerda, A
s
 – armatura 
ko‘ndalang ke sim yuzasi), ya’ni N
sc2
 = N
sc1
 + ∆N
sc
. Agar N
sc
 

---

9
ortib borib, tashqi kuch N o‘zgarmas bo‘lsa, demak betondagi 
kuchlanish va zo‘riqish kamayib bormoqda: N = N
b1
 + N
sc1
 = 
= N
b2
 + N
sc2
. Demak kuchlanishlarning qayta taqsimlanishi 
ro‘y bermoqda: bunda beton dagi yuk qisman kamayib, armatu-
rada ko‘payadi. Agar siqiluvchi betonda oldindan zo‘riqtirilgan 
armatura mavjud bo‘lsa, bunda siquvchi kuchlanishlar kamaya-
di, «yo‘qoladi», shundan kuchla nishlar yo‘qolishi degan termin 
kelib chiqqan.