Konstruksiyalar

76. To‘g‘ri burchakli kesimlarda armatura qanday tanlanadi?
Agar kesimning barcha boshqa parametrlari va tashqi 
kuchlardan hosil bo‘lgan eguvchi moment ma’lum bo‘lsa, u hol-
da me’yordagi formula yoki jadval yordamida ξ
R
 ning son qiy-
matlarini aniqlab, 2-holga yo‘l qo‘ymaymiz degan faraz bilan 
x
R
=ξ
R
h
o
 ni aniqlaymiz. Undan keyin beton siqluvchi zonasi-
ning balandligi chegaraviy qiymatga ega bo‘lganda betonning 
siqiluvchi zonasidan cho‘ziluvchi armaturaning og‘irlik marka-
ziga nisbatan moment olinganda betonning siqiluvchi zonasi 
qancha zo‘riqishni qabul qilishini aniqlaymiz:
M
b 
= N
b
z
b
=R
b
bx
R
(h
o
–0,5x
R
).
Agar M
b
 < M bo‘lsa, 2-holni oldini olish uchun betonni 
S′ siqiluvchi armatura bilan kuchaytiramiz. Ushbu armatura-
ga eguv chi momentning qancha ulushi to‘g‘ri kelishini aniqlay-
miz: M′
s
 =M–M
b
, aniqlangan qiymatlarni quyidagi formulaga 
qo‘yamiz: M′
s
 = R
sc
A′
s
(h
o
 – a′), bu yerdan A′
s
=M’
s
/(R
sc
(h
o
–a′)). 
U holda N
s 
= N
b
+ N′
s
, yoki R
s
A
s
 = R
b
bx
R
 + R
sc
A′
s
 shartdan  
A
s
 = (R
b
bx
R
 + +R
sc
A′
s
)/R
s
 ekanligini aniqlaymiz.
Agar M
b
=M bo‘lsa, u holda mustahkamlik yetarli va siqi-
luvchi armatura hisob bo‘yicha talab qilinmaydi. N
b
=N
s
 shar-
tidan ishchi armaturaning talab qilingan yuzasini aniqlaymiz: 
A
s
=R
b
bx
R
/R
s
.
Agar M
b
>M bo‘lsa siqiluvchi armatura talab qilinmaydi, le-
kin A
s
 ni yuqoridagi kabi birdaniga aniqlash maqsadga muvofiq 
emas, chunki ushbu holda x < x
R
 va A
s
 ning sarfi ortib ketadi. 
Shuning uchun M = M
u
 = N
b
z
b
 = R
b
bx(h
o
 – 0,5x). Shart yor-
damida x ning qiymatiga aniqlik kiritish lozim: 
x h
h
M
R b
b
=
−
−
0
0
2
2 ,
 
keyin esa A
s
 = R
b
bx/R
s
.
Armaturani jadvallar yordamida ham tanlash mumkin. Le-
kin jadval yordamida aniqlangan armaturalar yakka armaturali 

---

55
elementlar uchun samaralidir, mazkur hisobda esa kesim ishi-
ni to‘la ifodalash imkoniyatini bermaydi.