Konstruksiyalar

74. Yuqori mustahkamlikdagi armaturali normal kesimning  
mustahkamligi qanday tekshiriladi?
Qo‘llaniladigan formulalar oldingi javobdagi bilan bir xil, 
lekin bitta tuzatish mavjud. Yuqori mustahkamlikdagi armatu-
ra oqish maydonchasiga ega bo‘lmaganligi uchun zaif armatu-
ralangan kesimda u shartli oquvchanlik chegarasi bilan ishlay-
di, ya’ni σ
s
>σ
02
 (70-savolga qaralsin): siqiluvchi zona balandligi 
qancha kam bo‘lsa, σ
s
 shuncha yuqori bo‘ladi. Ushbu holat-
ni R
s
 ni ish sharoiti koeffitsientiga ko‘paytirish orqali ifoda-
lanadi:  γ
s6
=η−(η–1)(2ξ/ξ
R
–1)≤η, bu yerda: η=1,1...1,2 (arma-
turaning klassiga qarab). Ko‘rinib turibdiki, ξ = ξ
R
 bo‘lganda,  
γ
s6
 = 1, ξ ≤ 0,5ξ R bo‘lgada esa γ
s6
 = η bo‘ladi. Bu yerda hi-
soblashning o‘ziga xosligi quyidagicha: γ
s6
 =1 bo‘lganda x ning 
dastlabki qiy mati ma’lum bo‘lganda ξ = x/ho va ξ/ξ
R
 nisbatni 
aniqlanadi, keyin esa γ
s6
 ni hisoblanadi. Undan keyin yana x 
hisoblanadi (R
s
 ni γ
s6
R
s
 ga almashtirilgan holda): x = γ
s6
R
s
A
s
/
(R
b
b) undan keyin yana oddiy operatsiyalar bajariladi. 
Ta’kidlash joizki, armaturaning hisobiy qarshiligini oshirish, 
undagi mustahkamlik rezervining kamayishiga olib keladi, kor-

---

53
roziya natijasidagi kichik shikastlanish ham konstruksiyaning 
erta buzilib ketishiga olib keladi. Shuning uchun agressiv mu-
hitlarda ekspluatatsiya qilinadigan konstruksiyalarni hisoblash-
da γ
s6
 dan foydalanilmaydi (5-bobga qaralsin). Undan tashqari 
A-IIIv klassdagi armaturalar qo‘llanilganda ham γ
s6
 dan foy-
dalanilmaydi. Mazkur armatura yuqori mustahkamlikka ega 
bo‘lsa ham yumshoq po‘lat kabi deformatsiyalanadi.