Konstruksiyalar

184. Real sharnir ideal sharnirdan nimasi bilan farq qiladi?
Ommaviy qurilishlarda temir-beton elementlarning shar-
nirli birikmasi (plita balka bilan, balka ustun bilan) qistirma 
detallarni bevosita payvandlash yordamida amalga oshirila-
di (87- va 89-v rasm). Lekin bunday birikmalar birikuvchi 
elementlar 
ning erkin burilishiga to‘sqinlik qiladi va shu-
ning uchun tayanch eguvchi momenti M
o
 hosil bo‘ladi. Bun-
da tayanch bosimi ning epyurasi r ikki qiymatli bo‘lib, qistir-
ma detallarning ayrim ankerlari tortilishi mumkin. Bunday 
hol konstruksiyalarning (masalan, orayopma plitasining) 
g‘isht devor ustiga tiralganda ham ro‘y berishi mumkin (89-g 
rasm). Lekin ideal sharnirdan bunday chetlanishlar ortiqcha 
xavotir olishga asos bo‘la olmaydi: tayanch momentlari ora-
liq momentlariga qaraganda ancha kam, tayanch kesimlari-
ning yuk ko‘tarish qobiliyati ularni qabul qilish uchun yetar-
li, ora liq momentlarining biroz kama yishini hisobga olmasa 
ham bo‘ladi.
Tayanch momentlarini kamaytirish uchun qistirmalardan 
foydalanish mumkin (89-d rasmdagi 1-holat), ular payvand-
lash detallariga payvandlanadi (rigel, balka, ferma, arkalar-
ning qistirma detallariga). Rigellarni montaj qilish jarayoni-
da prokladkalar ustun qistirma detallarining anker boltlariga 
kiy diriladi (2-holat), gaykalarni qotirib payvandlanadi. Bun-
day yechim qabul qilinganda, rigel tayanch kesimlarining 
burilish erkinligi ortadi, tayanch momentlari esa kamaya-
di, lekin shu bilan birgalikda konstruksiyada metall sarfi 
ko‘payadi va montajda mehnattalablik ortadi. Shuning uchun 
bunday birikmalar keyingi yillarda kam qo‘llanilmoqda.

---

139