Konstruksiyalar

115. Aralash armaturali konstruksiyalar qanday ishlaydi?
Aralash armaturali kons-
truksiyalar ishlashining o‘ziga 
xos xususiyatlari quyidagicha. 
Birinchidan zo‘riqtirilmagan S 
armatura zo‘riqtirilgan S
p
 ar-
maturaga qaraganda kechroq 
ishga tushadi (55-rasm). Tash-
qi yuk qo‘yilishga boshlaganda 
S
p
 armaturada katta kuchlanish 
bo‘ladi (barcha yo‘qotishlarni 
hisobga olgandagi oldindan 
zo‘riqishning qiymati), shu bilan 
birgalikda S armaturada nol dan 
ham pastroq (kirishish va tobtashlash deformatsiyasi natijasida-
gi siquvchi zo‘riqishlar). 
S
p
 armaturadagi kuchlanishlarga nisbatan S armaturada 
bunday ortda qolishlar natijasida S
p
 armaturadagi kuchlanish-
lar ertaroq shartli oquvchanlik chegarasi σ
02
 ga yetib bora-
di, ya’ni S armaturaning mustahkamligidan yetarli foydala-
nilmaydi. S
p
 armaturadagi kuchlanish σ
02
 o‘tib ketgandagina 
S armaturadagi kuchlanish σ
02
 ga yetib borishi mumkin, bun-
day holat zaif armaturalangan kesimlarda sodir bo‘lishi mum-
kin (u holda zo‘riqtirilgan armaturaning hisobiy qarshiligini 
γs
6
 yordamida oshirish mumkin (74-savolga qaralsin). Shu ning 
uchun aralash armaturalash ξ/ξ
R
≤0,5 bo‘lganda samarali bo‘la-
di. Zo‘riqtirilgan armaturalarga zo‘riqtirilmagan armaturalar-
ga nisbatan yuqoriroq klassdagi po‘latlarni qo‘llash maqsadga 
muvofiqdir. 
Ikkinchidan, ishchi armaturaning faqat bir qismigina 
oldindan zo‘riqtirilgan bo‘lgani uchun qisuvchi kuch P kam 
bo‘ladi, u holda darzbardoshlik va bikrlik ham aralash armatu-
 55-rasm.

---

84
ralangan konstruksiyalarda kam bo‘ladi. P kuchni zo‘riqtirilgan 
armatura mavjudligi ham kamaytiradi: unda kirishish va tob-
tashlash deformatsiyasi natijasida siquvchi kuch paydo bo‘la-
di, ular beton cho‘ziluvchi zo‘riqish paydo qiladi (48-rasm) va 
bikrlik va darzbardoshlikni yanada pasaytiradi. Shuning uchun 
zo‘riqtirilmagan armatura ulushini shunday chegaralash kerak-
ki, ular 40–50% dan kam bo‘lmagan zo‘riqishlarni qabul qilsin. 
Shunday qilib, aralash armaturalashni chegaralangan tur-
dagi konstruksiyalarda ishlatish tavsiya qilinadi. Bunday ar-
maturalashni bo‘shliqli va qobirg‘ali plitalarda qo‘llash yaxshi 
samara beradi. Ularda kesim doim zaif armaturalangan, γ
s6
 
koeffitsient qo‘llanilishi tufayli ular agressiv bo‘lmagan mu-
hitlarda qo‘llaniladi (74-savolga qaralsin). Bo‘shliqli va qo-
birg‘ali plitalar ommaviy ishlab chiqariladigan konstruksiyalar 
bo‘lgani uchun ularda qo‘llash katta iqtisodiy samara ham be-
radi.