Konstruksiyalar

3.3. EGILUVChI ELEMENTLAR
112. Materiallar epyurasi nima va u nima  
uchun quriladi?
Egiluvchi elementda (masalan balkada) agar uzunligi 
bo‘ylab ko‘ndalang kesim o‘lchamlari va armaturalash bir xil 
bo‘lganda uning yuk ko‘tarish qobiliyati M
u
 = N
b
z
b
 + N′
s
z
s
 
(uning materiallar epyurasi ba’zan armatura epyurasi deyila-
di) bo‘lib, to‘g‘ri burchak ko‘rinishida tasvirlanadi. Agar ush-
bu o‘qqa tashqi kuchlardan hosil bo‘lgan momentlar epyura-
sini qursak (masalan q dan), M va M
u
 epyuralar oraliqning 
o‘rtasida o‘zaro yaqinlashadi va bu yerda xavfli kesim pay-
do bo‘lib, unga M
u
 /M nisbatning minimal qiymati mos kela-
di. Tayanchga qancha yaqinlashilsa, M
u
 /M ning nisbati or tib 
boradi va mustahkamlik zaxirasi ortib, bo‘ylama armaturani 
qo‘llash samaradorligi kamayib boradi (53-a rasm). Bu yerda 
oddiy yechim talab qilinadi: barcha armaturani (S) tayanch-
gacha olib bormaslik, faqat uning bir qismini (S
1
) tayanchga 
yetkazib, qolgan qismini (S
2
) oraliqda uzish talab qilinadi. U 
holda S
1
 armaturali normal kesimning yuk ko‘tarish qobiliyati 
M
u1
 qiymatgacha kamayadi (53-b rasm).
Ko‘rinib turibdiki, S
2
 armaturaning nazariy uzilish nuqta-
si M va M
u1
 epyuralarining kesishgan joyida bo‘ladi, tayanch-
dan armaturaning nazariy uzilish nuqtasigacha bo‘lgan maso-
fa esa M
u1
=M tenglikdan aniqlanadi ushbu yuklanish sxemasi 
uchun M =0,5 qa (l–a). Amalda S
2
 armatura nazariy uzilish 
nuqtasidan kamida ω masofaga uzaytirilishi kerak (105-savol-
ga qaralsin). 
Ta’kidlash kerakki tayanchgacha (aniqrog‘i tayanch chega-
rasigacha) S
1
 armaturadan kamida ikkitasi yetkazilishi kerak 
(agar ele mentning eni 150 mm dan kam bo‘lsa bitta armatura-
ni yetkazishga ham ruxsat beriladi). 

---

81