O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi


-chizma. Narx o‘zgarishining budjet chizig‘iga ta’siri



Download 15,11 Mb.
Pdf ko'rish
bet140/321
Sana24.09.2021
Hajmi15,11 Mb.
#183563
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   321
Bog'liq
2 5415834295740664524

13.9-chizma. Narx o‘zgarishining budjet chizig‘iga ta’siri. 

Bozorda  tovarlar  narxi  hamda  iste’molchi  daromadlari  darajasi 

o‘zgarib turadi. 

  Iste’molchining  narx  o‘zgarishiga  ta’sirchanligi  o‘rnini  bosish 

samarasi  deyiladi.  Bunda  bir  tovar  narx  o‘sganda  xaridor  uchun 

o‘rnini bosuvchi boshqa tovar nisbatan arzon bo‘lib qoladi hamda u 

ancha  qimmatli  tovarni  mazkur  tovar  bilan  almashtiradi.  Jumladan, 

margarin va sariyog‘ shunday o‘rnini bosuvchi tovarlar hisoblanadi. 

Ulardan  biriga  narxning  o‘sishi  boshqasining  xarid  qilinadigan 

miqdori ortishi bilan birga boradi. 

  Daromad  samarasi  narx  o‘zgarishi  oqibatida  iste’molchi  pul 

daromadi  xarid  qilish  layoqati  tebranishi  natijasida  tovarlarga 

talabning  o‘zgarishidir.  Daromad  samarasi  turli  xaridorlar  toifasi 

uchun har xil o‘ringa ega bo‘ladi. 

Iqtisodiyot  nazariyasida  iste’molchi  tanlovini  o‘rganishda 

mazkur  tanlov  oqilona  ravishda  amalga  oshiriladi  va  quyidagi 

shartlar ta’minlanadi deb faraz qilinadi: 

‒ mavjud va cheklangan budjetdan to‘liq foydalaniladi; 

‒ ehtiyojlar maksimal darajada qondiriladi. 

Ma’lum  olingan  tovarning  narxi  o‘zgarsa,  u  budjet  chizig‘iga 

ikkala turdagi o‘zgarish orqali ta’sir qiladi. Bu daromad samarasi va 

o‘rnini bosish samarasi. Bizning misolimizda olingan ikki tovardan 

aytaylik B tovarning narxi oshsa, unda budjetimizning real qiymati 

pasayadi,  natijada  iste’molchi  nominal  qiymati  o‘zgarmagan  xuddi 

shu  budjet  darajasida  har  ikkala  tovardan  kamroq  sotib  olishi 




262 

mumkin va bu budjet chizig‘i chap tarafga parallel ravishda ko‘chib 

o‘tib,  Qa1  Qb1  to‘g‘ri  chizig‘i  shaklini  oladi.  Bu  narx 

o‘zgarishining  daromad  samarasi  deyiladi.  Ammo  narx  o‘zgarishi 

natijasida  o‘rnini  bosish  samarasi  yuz  beradi.  A  tovarning  narxi 

o‘zgarmay  turib  va  ikkala  tovarlarning  nafliliklari  o‘zgarmay  turib 

V tovarning narxi oshishi uning narxiga nisbatan so‘nggi qo‘shilgan 

nafliligini kamaytiradi va iste’molchi o‘z tanlovini A tovarga tomon 

o‘zgartiradi.  Bu  esa  budjet  chizig‘ining  o‘zgarishiga  olib  keladi  va 

iste’molchi  daromadi  darajasini  o‘zgartirmagan  holatda  Qa1  Qb1 

budjet  chizig‘i  Qa0  Qb2  to‘g‘ri  chizig‘i  shaklini  oladi.  Bu  narx 

o‘zgarishining o‘rnini bosish samarasi deyiladi

70

  

Normal  tovarlar  uchun  quyidagilar  xarakterli:  xaridor  o‘sgan 



real  daromadining  bir  qismini  mazkur  tovarlar  iste’molini 

ko‘paytirishga  sarflaydi,  ya’ni  o‘rnini  bosish  va  daromad  samarasi 

bir xil yo‘nalishda ta’sir ko‘rsatadi. 

Daromad  samarasi  ko‘p  darajada  oziq-ovqat  mahsulotlari,  ki-

yim-kechaklar,  tamaki  mahsulotlari  va  boshqa  shu  kabi  tovarlarga 

nisbatan  o‘z  o‘rniga  ega  bo‘ladi.  Mazkur  tovarlar  uchun  sarflar 

iste’molchi budjetining sezilarli qismini tashkil qiladi, shu bilan bir 

vaqtda tovar birligi narxlari unchalik katta emas. 

 

 


Download 15,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   321




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish