O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

13.3-chizma. Farqsizlik egri chizig‘i

65

. 

 

 iste’molchi uchun nafliligini maksimallashtiruvchi  subyekt sifatida 

ana  shu  ikki  xil  kombinatsiyadan  birini  tanlashning  farqi  yo‘q. 

Farqsizlik egri chizig‘i pasayib boruvchi ko‘rinishda bo‘ladi. Uning 

pasayib borishi shu bilan izohlanadiki, tanlanishi lozim bo‘lgan har 

ikkala tovar ham iste’molchi uchun bir xil nafli hisoblanadi. Shunga 

ko‘ra, bir tovarlar to‘plami Z dan boshqa bir tovarlar to‘plami X ga 

tomon  harakat  qilsa,  A  tovari  iste’moli  oshib  boradi,  aksincha  B 

tovari  iste’moli  esa  kamayib  boradi.  Iste’molchi  bir  xil  farqsizlik 

egri  chizig‘ida  bo‘lganligi  sababli  qo‘shimcha  A  tovarini  iste’mol 

qilishdan  olingan  naflilik  B  tovarining  bir  qismidan  voz  kechilgani 

uchun  yo‘qotilgan  naflilikka  teng  bo‘lishi  kerak.  Farqsizlik  egri 

chizig‘i  bo‘ylab  iste’molchi  o‘z  tanlovini  o‘zgartirgan  sari 

iste’molning umumiy naflilik darajasi o‘zgarmaydi, lekin A yoki B 

tovarlari  iste’moli  kombinatsiyasi  o‘zgaradi.  Qisqasi,  B  tovar 

qanchalik ko‘p bo‘lsa, A tovar shunchalik oz bo‘ladi, chunki A va B 

                                                           

65

 Economics : principles, problems and policies. Stanley L. Brue, Campbell P. McConnell, seventeenth 

edition, McGraw-Hill/Irwin New York, 2008. 373 bet. 

B 

---

257 

tovarlar  o‘rtasida  teskari  aloqa  mavjud.  O‘zgaruvchilari  o‘rtasida 

teskari  aloqa  mavjud  bo‘lgan  har  qanday  egri  chiziq  esa  pasayib 

boruvchi ko‘rinishda bo‘ladi.

66

 

Agar  iste’molchining  A  va  B  tovarlarning  barcha  to‘plamlari 

bo‘yicha  afzal  ko‘rishlarini  egri  chiziqlar  orqali  tasvirlansa, 

farqsizlik xaritasi hosil bo‘ladi. Naflilik darajasi bo‘yicha bir-biridan 

farq  qiluvchi  farqsiz  egri  chiziqlar  yig‘indisi  farqsizlik  xaritasini 

tashkil qiladi. Undagi egri chiziqlarning har biri iste’molchi bir xilda 

qaraydigan  tovarlar  to‘plamini  ifodalaydi.  Farqsizlik  xaritasining 

tarkibini  aks  ettiruvchi  uchta  farqsizlik  egri  chiziqlardan.  I

3

 

farqsizlik  egri  chizig‘i  ehtiyojlarni  qondirilishining  eng  yuqori 

darajasini aks ettiradi.

67