M. T. Yulchieva, N. T. Atamuratova

Yog‘lar.  Yog‘lar  o‘simliklarning  asosan    mevasi  va  urug‘ida  to‘planadi. 
Yog‘lar  glitserin  (uch  atomli  spirt  —  S
3
N
5
(ON)
3
)  bilan  yog‘  kislotalari 
ko‘pincha  olein,  palmetin,  stearin  kislotalarning  efiridan  iborat.  Mikroskop 
ostida ko‘rganda ular yirik,  mayda, shaffof tomchi shaklida ko‘rinadi.  

---

53 
 
O‘simlik tanasidagi yog‘larda (bodom va zaytun moylarida) ko‘pincha erkin 
yog‘  kislotasi,  ba’zan  xolesterin  aralashmasi  bo‘ladi.  Yog‘lar  ayrim  hollarda 
qishlovchi  daraxtlarning  po‘stlog‘ida,  gulsafsarning  yer  ostki  poyasida  ham 
to‘planadi. 
 Yog‘larning  o‘simlik  urug‘larida  to‘planishi,  tashqi  sharoit  bilan  o‘simlik 
turiga  bog‘liq.  Masalan,  bug‘doyda  —  2%,  makkajuxorida  —  5%,  yer 
yong‘oqda 50%, yong‘oq mag‘zida 75 % ga qadar moy to‘planadi. 
Yog‘larga  Sudan  III  eritmasidan  tomizib,  bir  oz  qizdirilsa  yog‘  tomchilari 
sariq rangga bo‘yaladi va qog‘ozga ezilsa dog‘qoldiradi. 
Zig‘ir,  yong‘oq,  kungaboqar,  raps,  xantal,  o‘rmon  yong‘og‘i,  bodom  va 
chigitdan  olingan  moylar  hujalikda  keng  ishlatiladi.  Kanakunjutdan  olingan 
yog‘lardan yuqori sifatli sovun tayyorlanadi. 
Efir  moylar  uglevodorodlar  bilan  kisloroddan  tuzilgan  murakkab 
moddalar  guruhiga  kiradi.  Efir  moylar  yoqimli  yoki  o‘tkir  qo‘lansa 
hidli  bo‘lib,  uchuvchandir.  Efir  moylari  maxsus  hujayralarda  yoki 
boshqa  moddalar  bilan  birga  hujayra  oraliqlarida  to‘planadi.  Efir 
moylari  qandolatchilikda,  atir-upalar  tayyorlashda  va  tibbiyotda 
keng ko‘lamda ishlatiladi.