Anatomiya 2014. indd

Asosiy almashinuv. Odamning energiya almashinuvi yoki 

umumiy almashinuv asosiy almashinuv va ishchi qo‘shimchani 

qo‘shilishidan hosil bo‘ladi. Asosiy almashinuv odam jismonan 

va ruhan tinch holatda bo‘lganda (ertalab o‘rnidan turmasdan) 

nahorga, oxirgi marta ovqatlangandan keyin 14 coat o‘tgach, 

komfort xona haroratida (18–22 °C) sarf qilgan energiya bilan 

o‘lchanadi. Bu sharoitda energiya sarfi 1700 kkal bo‘lib, u or-

ganizmni hayot faoliyatini ta’minlashga va tana haroratini saq-

lab turishga sarflanadi. Asosiy almashinuv shu organizmga xos 

bo‘lgan oksidlanish jarayonining kuchini xarakterlaydi va uning 

kattaligi odamning jinsi, yoshi, tana og‘irligi va bo‘yiga bog‘liq. 

Ayollarda u shunday og‘irlik, bo‘yga ega erkaklarga nisbatan 

5–10 % past bo‘lsa, bolalarda kattalarga nisbatan ko‘p.

Asosiy almashinuv endokrin bezlar kasalliklarida buzila-

di. Qalqonsimon bez faoliyati oshganida u 150 %gacha oshishi 

mum kin. Bun day holatda ko‘p ovqat yesa ham ozib ketaveradi. 

Gipofiz faoliyati yetishmov chligida asosiv almashinuy pasayib – 

gipofizar semirish kelib chiqadi. Asosiy almashinuvga jinsiy bez-

lar ham ta’sir ko‘rsatadi.