Кўчмас мулк ва мулк ҳУҚУҚи амалий қўлланма

35
1 .4 . МУЛК ҲУҚУҚИНИНГ ВУЖУДГА КЕЛИШИ УЧУН
АСОС СИФАТИДА ШАРТНОМА ТУШУНЧАСИ,
УНИНГ МАЗМУНИ ВА ШАКЛЛАРИ
1 .4 .1 . ШАРТНОМА ТУШУНЧАСИ
Мулк ҳуқуқининг қонунийлигини эътироф этиш, унга эгалик қилиш, 
тасарруф қилиш ва ҳимоя қилишнинг асосий шарти унинг қонуний асосда 
вужудга келишидир.
Фуқаролик муомаласида мулкларни қўлга киритишнинг кенг тарқалган 
кўриниши битимлар асосида уни эгаллашдир.
Фуқаролик қонунчилигида битимлар тушунчасига қуйидагича таъриф 
берилган – битимлар деб фуқаролар ва юридик шахсларнинг фуқаролик 
ҳуқуқ ва бурчларини белгилаш, ўзгартириш ёки бекор қилишга қаратилган 
ҳаракатларига айтилади.
Битимлар бир тарафлама, икки тарафлама ёки кўп тарафлама бўлиши 
мумкин.
Битим тузиш учун қонун ҳужжатларига ёки тарафларнинг келишувига 
мувофиқ бир тарафнинг хоҳиши зарур ва етарли бўлса, бундай битим бир 
тарафлама битим ҳисобланади.
Шартнома тузиш учун икки тараф (икки тарафлама битим) ёки ундан кўп 
тараф (кўп тарафлама битим) хоҳиш билдирган бўлиши керак.
Юқоридаги таърифдан кўринадики, икки томонлама битимларнинг 
ҳаммаси шартнома ҳисобланади. 
Демак, шартнома битимнинг бир кўриниши ҳисобланар экан, унга нисбатан 
икки тарафлама ва кўп тарафларама битимга оид барча қонунлар, жумладан, 
Фуқаролик кодексининг 9-бобидаги қоидалар татбиқ этилади.
Шартнома икки ёки ундан ортиқ шахснинг 
фуқаролик ҳуқуқлари ва бурчларини белгилаш, 
ўзгартириш ёки бекор қилишга қаратилган ўзаро 
келишувидир.
!
Шартнома тузишнинг асосий шарти – тарафларнинг муайян натижага 
эришишга қаратилган ўзаро келишувларидир. 
Шартнома тузиш натижасида тарафларнинг ҳар қайсиси томонидан 
олинадиган ҳуқуқ ва бурчлар мазмуни ҳар хил бўлса ҳам, улар оқибатда ягона 
ҳуқуқий натижа беради, масалан, бир тарафга бирор нарсага эгалик ҳуқуқи 
ўтказилади, иккинчи тараф эса ушбу нарсанинг ҳақини олишга ҳақли бўлади.

---