Кўчмас мулк ва мулк ҳУҚУҚи амалий қўлланма

Савол

---

143
Агарда олди-сотди шартномасида мажбуриятларни ўз вақтида 
бажармаганлик учун пеня ундирилиши белгиланган бўлса, келишилган уч 
ойдан кейинги давр учун белгиланган пеняни ундиришингиз мумкин.
Шунингдек, автомашина орқали сотиб олувчи уни ноқонуний эгаллаб 
турган даврида (уч ойлик муддат тамомланганидан кейин) даромад 
қилганлигини исботлай олсангиз, ушбу даромадларни ундиришни талаб 
қилишингиз мумкин.
Жавоб
Фуқаролик кодексининг 172-моддасига кўра мулкдорнинг ўз ҳуқуқларини 
амалга ошириши бошқа шахсларнинг ҳуқуқларини ва қонун билан 
қўриқланадиган манфаатларини бузмаслиги шарт.
Қонунларда назарда тутилган ҳолларда, шартларда ва доирада мулкдор 
бошқа шахслар унинг мол-мулкидан чекланган тарзда фойдаланишига йўл 
қўйишга мажбур.
Мулкдор ўзининг устунлик мавқеини суиистъемол қилишга, бошқа 
шахсларнинг ҳуқуқларини ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини 
камситадиган ўзга ҳаракатларни қилишга ҳақли эмас.
Мулкдор ўз ҳуқуқини амалга оширганида фуқароларнинг соғлиғига 
ва атроф муҳитга зарар етказишининг олдини олиш чораларини кўришга 
мажбур.
Ўзига қарашли мол-мулкни сақлаш, агар қонун 
ҳужжатларида ёки шартномада бошқача тартиб 
назарда тутилган бўлмаса, мулкдор зиммасидадир.
!
Мулк ҳуқуқига нисбатан дахл қилиш нафақат фуқаролик қонунчилиги 
нормаларини бузган ҳолда, шунингдек, қатор ҳолатларда жиноий тажовузлар 
орқали ҳам амалга оширилиши мумкин. 
Бундай тажовузлардан эса Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 
жавобгарлик белгиловчи нормалари орқали ҳимоя қилинади.
Жиноят кодексининг 2-моддасида унинг вазифаларидан бири сифатида 
шахсни, унинг ҳуқуқ ва эркинликларини, жамият ва давлат манфаатларини, шу 
қаторда мулкни жиноий тажовузлардан қўриқлаш алоҳида белгиланган.
Бундай ҳимоя мулк ҳуқуқини бузишга қаратилган ғайриқонуний қилмишни 
жиноий қилмиш сифатида белгилаш, тақиқлаш ва қилмишнинг жазога 
сазоворлигини эътироф этиш орқали амалга оширилади.
Жиноят кодексининг иқтисодиёт соҳасидаги 3-бўлимида мулкка тажовуз 
қилганлик учун жиноий жавобгарлик белгиланган бўлиб. Унга кўра:

---