O’zbek tilidagi reklamalarning sotsiolingvistik tadqiqi

Amerikaliklarning “bekinmachoq” o`yini 

 ―Reklama, - deyiladi O`zbekiston Respublikasining ―Reklama to`g`risida‖ gi 

qonunida, -  bevosita yoki bilvosita foyda (daromad) olish maqsadida yuridik yoki 

jismoniy shaxslar,  mahsulot, shu jumladan, tovar belgisi, xizmat ko`rsatish belgisi 

va  texnologiyalar  to`g`risida  har  qanday  shaklda  va  har  qanday  vositalar 

yordamida qonun hujjatlariga muvofiq tarqatiladigan maxsus axborotdir‖.  

Ishonmasligingiz  mumkin,  lekin  zamonaviy  inson  bir  kun  davomida  kamida 

1-2  soat  vaqtini  reklamalarni  tinglash,  tomosha  qilish  va  o`qishga  sarflaydi. 

Birovlarning  moddiy  daromadi  evaziga  zarar  ko`rmayapmizmi,  degan  savol 

tug`ilishi tabiiy.  

Axborotning  dunyodagi  hukmronligi  bugun  boshlangani  yo`q.  Bu  jarayon 

uzoq  o`tmishdan  buyon  davom  etib  kelmoqda.  Biz  axborotning  naqadar  katta 

kuchga  ega  ekanligi,  imkoniyatlar  ko`lamini  anglagan  holda,  undan  manfaatlar 

yo`lida  foydalanish,  uni  izlash  va  tarqatish  yo`llarini  takomillashtirib  boryapmiz 

xolos.  Reklama  ana  shu  takomillashgan  zamonning  o`ziga  xos  yutug`i  va  bir 

vaqtning  o`zida  kamchiligi  desak,  xato  bo`lmaydi.  Qaysidir  tashkilot  yoki 

korxonaning  daromad  ko`rishi,  oddiy  qilib  aytganda,  boyishi  ma`naviy 

qashshoqlikni keltirib chiqarmasligi kerak.  

                                                             

9

 Shovqinli reklama. Nayzangul.uz. 2011. 

---

 

66 

Bugungi  kun  reklamalari  inson  ongiga  ruhiy  ta`sir  etish  va  uni  boshqarish 

borasida  yuksak cho`qqilarni zabt etdi. Odamning  ko`zi bir soniyada 24  ta kadrni 

qabul  qiladi.  25-kadrni  ko`z  ilg`ab  olishga  ulgurmasa-da,  uning  tasviri  ong  ostida 

muhrlanib  qoladi.  ―25-kadr‖  deb  nomlangan  ushbu   usul  amerikaliklar 

qo`llayotgan  yangi  texnologik  vositalalar  oldida  bolalarning  ―bekinmachoq‖ 

o`yiniga  o`xshaydi.  Masalan,  musiqa  yangrayotgan  paytda  ekranda  biror  yozuv 

(qaysidir  sharbatning  mazali  ta`mi  haqida)  ―suzib  chiqadi‖.  Siz  musiqa 

tinglayapman, deb o`ylaysiz. Lekin aslida butun diqqatingiz reklamada bo`ladi

10

.