Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

Блум таксономияси ҳақида тушунча ва унинг тартиби. Б.Блум таксономияси 
бўйича ўқув мақсадлари категориясига мос келадиган феъллар 
Ўқитувчининг мақсади: Талабаларга Б.Блум таксаномияси ҳақида тушунча бериш, 
Б.Блум таксаномиясининг аҳамиятини ёритиш, таксаномиянинг тартибини ўргатиш, ўқув 
мақсадлари категориясига мос келадиган феъллар билан таништириш, Б.Блум таксаномияси 
категорияларини амалда қўллашга ўргатиш, талабаларни дунёқарашини кенгайтириш..
Муаммолар: Б.Блум таксаномияси бошқа таксаномияларга қараганда мувафаққиятли 
ҳисобланади. Сизнингча, Б.Блум таксаномияси бошқа таксаномиялардан қандай фарқ 
қилади. Уларнинг фарқини, ўхшашлигини исботланг.
Идентив ўқув мақсадлар: 
Б.Блум таксаномиясини ўрганади. 
Б.Блум таксаномиясининг аҳамиятини мисоллар билан изоҳлайди. 
Ўқув мақсадлари категорияларига мос келадиган феълларни аниқлайди. 
Б.Блум таксаномиясини амалда қўллайди. 
Б.Блум бўйича таълим мақсадлари таксономияси дунеда энг кўп тарқалгандир. Бу 
тест топширикларини ишлаб чикувчи шахсга ўқув материали элементини таълим 
мақсадларининг маълум категорияси билан таккослаш имконини беради. Бундай ҳолларда 
Б.Блум технологиясига асосан умумий мақсадлардан фойдаланиш мумкин. "Таксаномия" 
тушунчаси объектларни ўзларининг табиий боғлиқлиги ва хосиятларига кура иерархик 
(кўпбосқичли) тузилиши асосида классификациялаш ва систематизациялашни англатади 

---

164 
Педагогик технологияларда ўқув мақсадларини қўйилиши катта аҳамиятга эга. 
Бундай ҳолат анъанавий ўқитиш методикасида юзаки ҳарактерда эди. Педагогик 
технологияларнинг анъанавий методикадан яна бир фарқи ўқувчи ва талабаларни мустақил 
билим олишига жиддий эътибор берилади. Энди педагогик технологияларда мақсадлар ва 
назорат топшириқларни белгилашда асосий рол бажарувчи Блум таксономиялари ҳақида 
кенгроқ тўхталамиз. Блум таксономиялари қуйидаги категорияларга эга: билиш, тушуниш, 
фойдаланиш, анализ, синтез ва баҳолаш. Бу категорияларнинг ҳар бирига қисқача тўхтаймиз. 
1. Билиш - бу категория ўқув материалини эслаб қолиш ва эсга тушуришни англатади. 
Гап ҳар хил шаклдаги мазмун ҳақида бориши мумкин, конкрет фактлардан яҳлит 
назариягача. Бу категориянинг умумий хусусиятига таллуқли маълумотларни эслаш. 
2. Тушуниш – ўрганган нарсанинг аҳамиятини тушуна олиш қобилиятининг 
кўрсаткичи бўлиб, ўқув материалини бир шаклдан бошқа шаклга ўтказиш, кўчиришга 
хизмат қилиши мумкин (масалан оғзаки шаклдаги ўқув материалини ёзма математик шаклга 
кўчириш). Тушуниш кўрсаткичи бўлиб, ўқувчилар томонидан материални тушунтириш, 
қисқа изоҳлаш ёки ҳодисаларни кейинчалик бўлиб ўтиши ҳақида фараз қилиш хизмат 
қилади. Ўқитишнинг бундай натижалари материалининг оддий эслаб қолишдан устун 
туради. 
3. Умумий тушунчалар, қоидалар услублардан фойдаланиш. Бу ерга тушунчалар, 
қоидалар, услублар, тамоиллар, назарияларидан фойдаланиш киради. Ўқитиш натижалари 
тушунишга нисбатан материални чуқурроқ билишни талаб қилади.
4. Таҳлил (анализ) – бутун нарсани бўлакларга, элементларга бўлиш, бўлаклар 
градациясини (бўлаклар орасидаги изчиллик), боғланишларини, ўрнатиш. Ўқитиш 
натижалари бунда юқори даражада интелектуал ҳарактерга эга бўлади, чунки материалнинг 
ички мазмунини ва тўзилишини аниқлаш талаб қилади. 
5. Синтез - янги структурага (тўзилиш) эришиш мақсадида элементлар (бўлаклардан) 
бутун нарсани тўзиш. Бунда ўқитиш натижалари ижодий фаолиятни талаб қилади.
6. Баҳолаш. Танланган мақсадлар асосида материаллар ва услубларни баҳолаш. Бу 
категория юқорида қайд этилган барча категориялар бўйича ўқитиш натижаларига 
эришишни ва шунингдек баҳоловчи ҳукм чиқаришни назарда тўтади. 
Қуйида Б.Блум таксономияси бўйича ўқув мақмадлари категориясига мос келадиган 
феъллар рўйҳати кўрсатилган.
Билиш Эсга туширади 
Эслаб қолади 
Ахборот беради 
Айта олади 
Ёзади
Кўчиради 
Талаффуз қилади 
қайд қилади 
Такрорлайди 
Тушуниш Акс эттиради 
Аниқлайди 
Белгилайди
Тушунтиради 
Ифодалайди
қайта ишлайди
Кўрсатади
Изоҳлайди
Очиб беради
Асослайди