Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н


Hujayraning ta’sirlanuvchanligi



Download 18,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/315
Sana12.09.2021
Hajmi18,63 Mb.
#172604
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   315
Bog'liq
Gistologiya Zufarov K. 2005(1)

 

Hujayraning ta’sirlanuvchanligi. Yuqorida aytib o`tilganidek, hujayra ochnq sistema bo`lib, 

u  tashqi  muhit  bilan  doimo  aloqada  bo`ladn.  Hujayra  temperatura,  ximiyaviy  tarkibi  va  boshqa 

muhitlarning  o`zgarishiga  o`ziga  xos  ta’sirlanish  bilan  javob  beradi.  Hujayraning  bu  universal 

reaktsiyasi h u j a y r a n i n g   t a ’s i r c h a n l i g i  deyiladi. Hujayrada u yoki bu o`zgarishlarga 

olib keluvchi faktor esa ta’sirlovchi hisoblanadi. Hujayraning ta’sirlovchi faktorlarga bo`lgan javobi 

uning komponentlarining funktsional va morfologik o`zgarishlari orqali ifodalanadi. 

Agar  ta’sirlovchi  faktorga  javoban  hujayra  tinch  holatdan  o`ziga  xos  bo`lgan  funktsiyani 

(sekretsiya, o`tkazuvchanlik, qisqarish va boshqalarni) bajarishga o`tsa, bunga hujayra qo`z g`a- l u v 

c h  a n l i g i  deb ataladi. 

Hujayra  qo`zg`aluvchanligi  ta’sirlanuvchanlikning  yuqori  formasidir.  Hujayra  o`zi  uchun 

adekvat (mos) ta’sirdan tashqari normal holatda uchramaydigan va uning uchun favqulodda bo`lgan 

ta’sirlovchi  faktorlarga  duch  keladi.  Bu  turdagi  qo`zg`atuvchilarga  ionlovchi  nurlar,  temperatura, 

mexanik va boshqa ta’sirlar kiradi. Tabiiyki, ta’sirlovchi faktorlar turli , vaqt davom etgani singari, 

hujayraning ularga javobi ham har xildir. 

Yirik    sitologi  D.N.  Nasonov  va  uning  o`quvchilari  uzoq  yillar  davomida  hujayraning  turli 

ta’sirlarga  javobini  o`rganishgan.  Buning  natijasida  D.N.  Nasonov  paranekroz  kontsepsiyasini 

yaratdilar.  Hujayraga  turli  faktorlar  (temperatura,  ionlovchi  nurlar,  gipoksiya  va  boshqalar)  ta’sir 

qilganda  hujayraning  ularga  javobi  printsipial  bir  xil  bo`ladi.  Bu  o`zgarishlar  yadro  va  sitoplazma 

kolloidi dispersligining o`zgarishidan iborat. Sitoplazmaning yopishqoqligi, bo`yoq bilan bo`yalishi 

oshadi,  uning  muhiti  o`zgaradi.  Bu  o`zgarishlar  yig`indisiga  paranekroz  deyiladi.  Paranekroz 

boshlanish davrida ta’sirlanish to`xtatilsa, orqaga qaytadi. 

Uzoq  va  kuchli  ta’sirlanish  natijasida  hujayra  nobud  bo`ladi.  Paranekroz  hujayraning 

 

29-  rasm.  Pinotsitoz.  Ingichka  ichak  prizmatik 



hujayrasining 

apikal 


qismi. 

Elektron 

 

mikrofotogramma. X35.000. 



1-mikrovorsinka;  2-pinotsitoz  invaginatsiya;  3-

pinotsitoz vakuol. 

 



 

48 


o`limi- nekrozga o`tishda bir bosqich hisoblanadi. 

Hujayra  organellalari  shikastlovchi  ta’sirlarga  turlicha  sezgi  bilan  javob  beradi.  Eng  sezgir 

organellalar  mitoxondriya,  Golji  kompleksi,  silliq  endoplazmatik  to`r  membranalari,  hu-jayra 

qobig`ining  maxsus  strukturalaridir.  Granulyar  endoplazmatik  to`r,  yadro  qobig`i  shikastlovchi 

ta’sirlovchiga anchagina chidamli bo`ladi. 


Download 18,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   315




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish