O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiy fanlar fakultеti

ПАСТКИ КАМАР МУСКУЛЛАРИ 
 
Пастки камар мускуллари асосан 2 группага: тос камари ва оёқ 
мускулларига бўлиб ўрганилади. 
Тос камари мускулларитосни ички, ташқи томондан ўраб олган бўлиб, 
сон суягининг юқориги учига бирикади. Бу мускуллар кучли боғлағичлар 
ёрдамида умуртқа поғонасига маҳкам бириккан бўлиши билан елка камари 
мускулларидан фарқ қилади. Булар тос-сон бўғимини ҳар томондан ўраб 
олиб, шу бўгим ҳаракатида актив иштироқ этади. Бу мускуллар 
жойлашишига қараб ички ва ташқи группага бўлинади. 
Ички группа мускулларга тос ичида жойлашган мускуллар киради.
Ёнбош - бел мускули (m. Iliopsoasi) тос камарининг энг бақувват 
мускулларидан бўлиб, иккита, баъзан учта мускулдан ташкил топади. Бел 
мускули (m.psoas) бутун бел ва охирги кўкрак умуртқасининг ён 
ўсимтасидан бошланиб, толалари пастга қараб йўналади, пастда ёнбош 
мускули билан бирикади. Ёнбош мускули (m. iliacus) ёнбош суяги 
қанотининг ички юзасидан бошланиб, бел мускули билан биргаликда 
соннинг кичик дўнгчасига бирикади. У қисқарганда сонни ёки гавдани тос 
сон бўғимида букади. 
Ноксимон мускул(m. piriformis) думғаза суягининг олдинги 2-5 
тешиклари олдидан бошланиб, катта ўтирғич тешигидан ўтиб, сон суяги 
катта дўнгчасининг чўққисига бирикади. У қисқарганда сонни танадан 
узоқлаштиради. 
Ёпилувчи ички мускул (m. obfuratorius internus) кичик тос бўшлиғи 
ичида ёпилувчи тешик атрофидан, ёпилувчи парданинг ички томонидан 
бошланиб, кичик ўтирғич тешигидан ўтиб, сон суягинииг катта дўнгчаси 
остига бирикади. У қисқарганда сонни ташқи томонга буради ва танадан 
узоқлаштиради. Тоснинг ташқи томонида бир нечта бақувват мускул қават-
қават бўлиб жойлашган. 
Думбанинг катта мускули (m. gluteus maximus) думғазадан, дум 
суягидан, ёнбош суягининг орқа юзасидан бошланиб, соннинг катта 
дўнгчасига кенг фасция билан бирикади. У энг бақувват ёзувчи мускул 

---

40 
бўлиб, тос-сон бўғимида сонни ёки гавдани ёзади. Бу мускул тепаликка 
кўтарилиш, чопиш, сакраш ҳаракатларида алоҳида аҳамиятга эга. 
Думбанинг ўрта мускули (m. gluteus medius) катта мускули тагида 
жойлашган бўлиб ёнбош суягининг ташқи юзасидан бошланади ва соннинг 
катта дўнгчасига бирикади. Бунинг тагида думбанинг кичик мускули (m. 
qlu-teus minimus) жойлашган. У ҳам ёнбош суягидан бошланиб, соннинг 
катта дўнгчасига бирикади. Буларнинг бошланиш жойи кенг, бирикиш жойи 
тор бўлгани учун сонни узоқлаштиришда, ички ва ташқи томонга буришда 
иштирок этади. 
Соннинг квадрат мускули (m. guatratus femoris) ўтирғич дўнгчаси билан 
соннинг катта-кичик дўнгчаси орасидаги ғадир-будур соҳага жойлашган. У 
қисқарганда сонни ташқи томонга буради. 
Ёпилувчи ташқи мускул (m. obturatorius externus) ёпилувчи тешик 
пардасининг ташқи томонидан бошланиб, соннинг дўнгчаси остидаги 
чуқурчага бирикади. У қисқарганда сонни ташқи томонга буради.