O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiy fanlar fakultеti

ОЁҚ МУСКУЛЛАРИ 
Оёқ мускуллари: сон, болдир, оёқ панжаси мускулларига бўлинади. 
Сон мускуллари. Соннинг атрофидаги мускуллар 3 группага: олдинги, 
ички, орқа группага бўлинади. Уларнинг кўпчилиги болдирга бирикади. Улар 
қисқарганда тизза, қисман тос-сон бўғимидаги ҳаракатда иштирок этади. 
Соннинг олдинги томонида асосан 2 та мускул, соннинг тўрт бошли мускули 
билан тикувчи мускул бор. 
Соннинг тўрт бошли мускули (m. quadriceps femoris) организмдаги энг 
йирик мускул бўлиб, оғирлиги 2 кг га етади. Унинг 4 та боши алоҳида 4 та 
қоринча ҳосил қилади ва алоҳида мускул бўлиб ҳисобланади. Бу мускулнинг 
энг узун тўғри боши ёнбош суягининг олдинги юқориги ўсиғидан 
бошланади. Четки, ички, кенг, оралиқ боши сон суягидан бошланиб, 
бошларининг ҳаммаси пастда, яхлит пайга бирикади. Бу пай тизза қопқоғини 
ўраб туриб, катта болдир суягининг дўнгчасига бирикади. У қисқарганда 
тўғри боши тос-сон бўғимини букишда, умуман, тизза бўғимини ёзишда 
иштирок этади. 
Тикувчи мускул (m. sarto-rius) организмдаги энг узун мускул бўлиб 
ёнбош суягининг олдинги устки ўсиғидан бошланиб, соннинг орқасига ўтади 
ва катта болдир суягининг медиал томонига бирикади. Бу мускул иккита 
бўғимдан ўтиб қисқарса, иккала бўғимни букади, болдирни ички томонга 
буради. 
Соннинг кенг фасциясини тортувчи мускул (m. tensor fasciae latae) 
соннинг ён томонида жойлашган. У ёнбош суягининг олдинги юқориги 
ўсиғидан бошланиб, соннинг фасциясига бирикади. Қисқарганда фасцияни 
тортиш билан сонни букади. 
Соннинг ички томонида яқинлаштирувчи мускуллар жойлашган. 
Тароқсимон мускул (m. pectineus) қовуқ суягининг қиррасидан 
бошланиб, сон суягига бирикади. У қисқарганда сонни яқинлаштиради ва 
уни букишда иштирок этади. Яқинлаштирувчи узун (m. adductor longus),
яқинлаштирувчи калта (m. adductor brevis), яқинлаштирувчи катта (adductor 

---

41 
magnus) мускуллар қовуқ суягидан ва охиргиси ўтирғич суягидан бошланиб, 
сон суяги ички томонининг турли қисмига бирикади. Улар қисқарганда, 
асосан сонни яқинлаштиради. Яқинлаштурувчи катта мускул тос-сон 
бўғимини ёзишда ҳам иштирок этади. 
Нозик мускул (m. gracilis) 2 бўғимли бўлиб, қовуқнинг пастки 
тармоғидан бошланиб, катта болдир суягининг ғадир-будурлигига бирикади. 
Тос-сон бўғимини яқинлаштиришда ва тизза бўғимини букишда иштирок 
этади.