Toshkent kimyo-texnologiya instituti oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi fakulteti

 
1 – rasm. Uzluksiz ishlovchi tarelkali  
tindirgich - ajratgich ishlash sxemasi  
Sentrafugalash. Gravitatsion maydonda cho‘ktirish kam samara beradi. Agar 
ajratish  jarayoni  markazdan  qochma  maydonda  olib  borilsa  jarayon  birmuncha 
tezlashadi. 
Zarrachaga ta’sir qiluvchi S kuchning ta’sirida cho‘kish tezliklarini solishtirib 
ko‘ramiz.  
 
 
markazdan qochma maydonda               gravitatsion maydonda 
         
R
mw
С
м
2

                                                 C
g
 = mg 
 
 bu yerda:      C
m
, C
g
 - kuch,  
                      m - bo‘lakcha massasi, kg; 
                     
R
w
2
  - markazdan qochma tezlanish, m/c
2 
                      R  - aylanish radiusi, m  
                      w  - aylanish tezlik, m/c; 
 

---

 
12 
R
w
p
p
d
V
м

18
)
(
2
1
2


 ;                                      

18
)
(
2
g
p
p
d
V




; 
      

С
См
  va     

V
V
м
  nisbatlar,  zarrachaga  yoki  ta’sir  qiluvchi  kuchning  necha  marta 
kattalashishini ko‘rsatadi.  
                 

С
С
м
 =    

V
V
м
=    
Rg
w
g
p
p
d
R
w
p
p
d
2
1
2
2
1
2
)
(
18
.
18
)
(





; 
 
Markazdan  qochma  tezlanishning  og‘irlik  kuchi  tezlanishga  nisbati  ajratish 
koeffitsienti deyiladi. 
Rg
w
Ф
2
р

           
Aylanma tezlik 
Qiymatlarni o‘rniga quyib quyidagilarni aniqlaymiz. 
 
30
60
2
Rn
Rn
w




            u holda 
900
30
2
р
Rn
pg
Rn
Ф



         n - aylanish chastotasi  
Demak,  ajratish  koeffitsienti  aylanish  chastotasi  kvadratiga  va  aylanish 
radiusiga proporsionaldir. 
Sanoatda ajratish koeffitsientiga qarab, normal va o‘ta tezlikdagi sentrifugalar 
bor.  
Normal sentrafugalar (Fr<3500  bo‘lgan separatorlar) suspenziyalarni  ajratish 
uchun ishlatiladi. 
O‘ta  tezlikdagi  sentrafugalar  (Fr>3500)  moyda  dispers  suspenziyalarni  va 
emulsiyalarni ajratish uchun ishlatiladi. 
Separatorlar ishlash prinsipiga qarab 2 ta guruhga bo‘linadilar: 
1.  Cho‘ktiruvchi  tiniqlashtiruvchi  (klarifikatorlar)  suspenziyalarni  ajratish 
uchun. 
2. Ajratuvchi (purifikatorlar) zichliklari biroz farq qilgan zichliklarni ajratish 
uchun suyuqliklarni ajratish uchun. 
Ajraluvchi suyuqlik uskunasining  markaziy  quvuri orqali beriladi.  Markazdan 
qochma  kuchlar  ta’sirida  og‘ir  suyuqliklar  chetga  chiqariladi,  u  yerda  to‘planib 
yuqoriga  ko‘tariladi  va  uzluksiz  ravishda  separatordan  chiqib  turadi.  Yog‘  yengil 
fraksiya bo‘lgani uchun kelayotgan ajraluvchi suyuqlik ta’sirida o‘rta qismiga yaqin 
kelib separatordan chiqariladi. Ajraluvchi suyuqliklarda har doim oz miqdorda qattiq 
zarrachalar  bo‘ladi,  bu  esa  fazalarning  ajralish  samaradorligini  pasaytiradi.  Bunday 
kamchiliklarni 
yo‘qotish  uchun  separatorlarning  o‘z-o‘zini  bo‘shatuvchi 

---

 
13 
konstruksiyalari  ishlab  chiqilgan.  Ular  neytrallash  va  gidratlash  jarayonlarida 
ishlatiladi.  
Rafinatsiyaning turli sxemalarida quvvati kuniga 80 t dan 300 t gacha bo‘lgan 
baraban aylanish chastotasi 6500 ayl/min bo‘lgan separatorlar ishlatiladi. 
 
2 – rasm. 
CHo‘ktiruvchi-tiniqlashtiruvchi 
(klarifikatorlar) – suspenziyalarni ajratish 
uchun 
Ajratuvchi (purifikatorlar) – zichliklari 
biroz farq qilgan suyuqliklarni ajratish 
uchun 
 
3 – rasm. Separatorning ajratuvchi barabanining 
 ishlash prinsipi sxemasi. 

---

 
14 
Ajratiluvchi  suyuqlik  o‘rtadagi  4  quvurdan  2  aylanuvchi  barabanning  ichki 
qismiga  beriladi.  Separatorning  ichki  qismi  konussimon  tarelkalardan  iborat. 
Markazdan  qochma  kuch  ta’sirida  og‘ir  suyuqlik  barabanning  chetki  qismida 
to‘planib, yuqoriga ko‘tariladi va uzluksiz ravishda 3 kanal orqali separatordan chiqib 
turadi.  Yog‘  yengil  fraksiya  bo‘lib,  ajratish  uchun  berilayotgan  suyuqlik  ta’sirida 
separatorning o‘rta qismiga ya’ni o‘q atrofida yig‘ilib, 5 kanal orqali chiqib ketadi.