S. B. Bairova, G. M. Abduraupova bemorlar bilan ishlash asoslari

SALOMATLIKKA TA’SIR ETUVCHI SALBIY OMILLAR 
 
Organizmga  salbiy  ta’sir  ko‘rsatib,  kasallik  holatini  keltirib 
chiqaradigan  ta’sirlar  salomatlikka  ta’sir  etuvchi  salbiy  omillar 
deyiladi.  Organizmga  to‘g‘ridan  -  to‘g‘ri  ta’sir  ko‘rsatib,  kasal-
likka  sabab  bo‘luvchilar  etiologik  (faktorlar  kasallik  sababi)  de-
yiladi.  Etiologik  faktorlar  bakterial,  fizik,  kimyoviy  va  ion 
nurlanish  ko‘rinishida  bo‘lishi  mumkin.  Kasallik  kelib  chiqishi 
uchun  bir  necha  faktorlar  birgalikda  ta’sir  qiladi  va  biror  ka-
sallik  sababi  sifatida  bitta  faktorni  ko‘rsatish  qiyin.  Kasallikni 
keltirib chiqaradigan 3000 dan ortiq faktorlar aniqlangan. Ular-
dan  asosiylari  quyidagilardir:  noto‘g‘ri  ovqatlanish,  tamaki 
chekish,  alkogol  iste’mol  qilish,  ortiqcha  tana  vazni,  arterial 
gipertenziya, gipodinamiya va psixozmotsional stresslar. Birlam-
chi  va  ikkilamchi  xavf  guruhlari  mavjud  bo‘lib,  birlamchi  xavf 
guruhiga  nosog‘lom  turmush  tarzi,  ifloslangan  tashqi  atrof-
muhit,  nasliy  kasalliklar  mavjudligi  kiradi.  Nosog‘lom  turmush 
tarzi  noto‘g‘ri  ovqatlanish,  stress  holatlari,  doimiy  psixoz-
motsional  zo‘riqishlar,  alkogol  va  narkotik  moddalar  iste’mol 
qilish,  chekish,  gipodinamiya,  oiladagi  yomon  axloqiy  muhit, 
madaniy  va  ta’limning  past  darajasi  kabi  faktorlarni  o‘z  ichiga 
oladi.  Ikkilamchi  xavf  guruhiga  boshqa  kasalliklarning  kechi-
shini  va  davolanishini  qiyinlashtiruvchi  surunkali  kasalliklar 

---

33 
kiradi. Bu qandli diabet, ateroskleroz va arterial gipertenziya va 
boshqa kasalliklardir. 
Kasallanish  natijasi  uch  ko‘rinishida  bo‘ladi:  sog‘ayish,  su-
runkali ko‘rinishga o‘tish va o‘lim. Surunkali kasalliklar o‘limga 
olib  kelishi  mumkin  bo‘lgan  tug‘ma  nuqsonlar,  ortirilgan  ka-
salliklar  ko‘rinishida  bo‘lishi  mumkin.  Surunkali  kasalliklarning 
muhim belgisi ularning qaytmasligi va asorat qoldirishidir.