R yunusov, K. Umarov, B. Karimov

Qisqacha tushuntirish:
Ko‘klamda tok tuproqdan ochilishi bilan uning madanlari 
darhol bag‘azlarga ko‘tarib boylanadi; bu ishni kechiktirish yara-
maydi, chunki unda ko‘karayotgan sho‘ralar juda mo‘rt bo‘ladi. 
Tok madanlari simbag‘azga bir tekisda tarab boylanadi. Tok tik 
simbag‘azga ko‘tarilganda hosil novdalari bag‘azning birinchi 
va ikkinchi simlariga gorizontal holatda bog‘lanadi; qalpoqli 
simbag‘azga ko‘tarilganda esa novdalar tik bag‘azning eng ust-
kisiga, qalpoq bag‘azning birinchi simiga bog‘lanadi. Madan va 
novdalarni bag‘azlarga bog‘lash uchun gektariga 12–15 kg chipta 
sarf bo‘ladi.
Xomtok qilish. Tokzorda ko‘klam va yozda o‘tkaziladigan 
eng muhim ishlar jumlasiga xomtok qilish, ortiqcha novdalarni 
olib tashlash, barg qo‘ltig‘idan chiqqan novdalardan ham hosil 
olish uchun uning uchini chilpib tashlash, oziq moddalarning 
hosil novdalariga va sho‘ralarga bir tekisda borishi uchun kuch-
li o‘sayotgan bosh novda uchlari singdiriladi, barglari siyrak-
lashtiriladi va tok tanasini halqalash ishlari amalga oshiriladi.
Odatda tok tupi kamida ikki marta xomtok qilinadi. Birinchi 
xomtok sho‘ra paydo bo‘lganda boshlanib, gullaguncha tugalla-

---

157
nadi. Ko‘k hovdaning jingalak chiqqan joyidan yuqorisida sho‘ra 
bo‘lmaydi.
Ikkinchi marta xomtok qilish ishi tok gullaganidan keyin 
darhol o‘tkaziladi. Bunda yangi chiqqan keraksiz novdalar olib 
tashlanadi. Tok novdalari birinchi va ikkinchi xomtokdan keyin 
bog‘lanadi.