P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

subyektiv

 yoki 

psixik

 shartlardandir.

Biror sohada tajriba, bilim kam bo'lsa,  shu sohaga doir yangi  narsani 

idrok qilishi  sekinlashadi,  idrok chala,  xira va noaniq  bo'ladi.  Odamning 

qaysi  bir sohada  tajriba  va  bilimi  qanchalik  ko'p  bo'lsa,  u  shu  sohadagi 

narsalarni shunchalik tez idrok qiladi, idroki esa, mazmunan to'la, ravshan 

va  aniq  bo'ladi.

■

  Yuqorida  ko'rsatib  o'tilganidek,  idrokning  sifati  uchun  his-tuyg'ular, 

diqqat va tafakkurning ahamiyati katta.  Idrokning aniqligi, ravonligi, fahm- 

langanligi  diqqat  va  tafakkurning taraqqiyot  darajasiga  bog'liq.  Illuziyalar 

tafakkur  orqali  tekshiriladi,  aniqlanadi  va  shu  tariqa  idrokning  aniqligiga 

erishiladi.  Shuning uchun  pedagog yangi  materialni bayon qilishda awalo 

o'quvchilarda  mavjud  tasawur va  bilimlarini  hisobga  olishi  kerak.  Didak- 

tikaning  «ma’lumdan  noma’lumga»  degan  asosiy  qoidasidan,  awalo, 

o'quvchilaming o'quv materialini tez, to'la,  aniq  idrok qilishni ta’minlash 

maqsadida foydalanish lozim. O'quvchilar idrokining to'la, ravshan va aniq 

bo'lishi  uchun  o'qituvchi  ta’lim jarayonida  o'quvchilaming diqqatini to'la 

jalb qilish va tarbiyalashga,  shuningdek,  ularda kishiga  nisbatan  ijobiy his­

siyot  va qiziqishlar yaratish  uchun  harakat  qilishi  lozim.

---

Bolalarda idrokning o‘sishi haqida gapirar ekanmiz, idrokning ravshan­

ligi,  rasoligi,  ongliligi,  sermazmunliligi  hamda  kuzata  bilish  qobiliyati­

ning o'sib borishini  nazarda tutamiz.  Idrokning o‘sishi sezgi organlari va 

analizatorlarning  mukammal  o‘sishi  bilan  belgilanadi.  Shu  bilan  birga 

yuqorida  («Sezgilaming  o‘sishi»  bobida  92-bet)  aytib  o'tilganidek,  sezgi 

organlarining  o'sishi  ham  idrokning  o‘sishi  bilan  juda  mahkam 

bog‘langandir.  Idrok  bolaga  beriladigan  tarbiya  ta’siri,  tajriba  orttirish, 

bilim  olish  tufayli,  tafakkur,  xayol,  diqqat,  hissiyot,  irodaning  bir-biriga 

ta’sir qilib birgalikda o‘sishi yoki  umuman shaxsning kamol topib borishi 

jarayonida  o'sib boradi.