Muqaddima



Download 4,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet308/353
Sana03.09.2021
Hajmi4,57 Mb.
#163474
1   ...   304   305   306   307   308   309   310   311   ...   353
Bog'liq
Normal Fiziologiya Qodirov

PROPRIORETSEPTORLAR 
Vaziyatni,  harakatni  va  kuchni  sezishni  ta‘minlovchi  ret  septorlar  muskullarning 
o'zida,  paylarda  va  bo

gin  xalta-  chalarida  joylashgan.  Bu  proprioretsqptorlarga  muskul 
duklari, Golji tanachalari va bo'g‘in retseptorlari kiradi. 
Muskul  duklari.  Barcha  muskullarda  boshqalariga  nisbatan  ingichka  va  kalta  tolalar 
bor.  Bu  tolalar  kichik  guruhlar  tarkibida  biriktiruvchi  to'qimadan  iborat  kapsulaga 
o'ralgan.  Shakliga  ko'ra,  ular  muskul  duklari,  deb  ataladi  (70-  rasm).  Kapsula  ichidagi 
muskul  tolalar  intrafuzal  tolalar  deyiladi.  Muskulning  asosiy  massasini  tashkil  qilgan 
oddiy  tolalar  ekstrafuzal  yoki  ishchi  tolalardir.  Yakka  intrafuzal  tola  markaziy  qism  — 
yadro xaltachasiga va qisqara oladigan ikkita uch qismdan iborat Muskul duklarining har 
biriga, uning yadro xaitachasi qismiga yo

g

on, diametri 10-20 mkm (I tipga oid) mielinli 
tola va qon tomirlar kirgan. 
 
70- rasm. Muskul duki. 
1—skelet 
muskullarini harakatlantiruvchi tola;  
2—muskul  dukining chet qismi; 
3—duk 
xaitachasi; 
‗ —dukning yadrosi; 
5—dukdan boshlangan afferent tolala; 


 
 
267 
 
6— intrafuzal muskul tolalarini nervlovchi gamma-efferent tola; 
7—muskul  fassiyasi. 
 
 
 
 
Dukning ichida mielinli yo‗g‗on tola bo`linib, intrafuzal tolalar atrofida tarqaladi. 
Nerv  tolasining  shoxchalari  intrafuzal  muskul  tolasining  markaziy  qismi  atrofida  bir 
necha  marta  o'ralib,  annulos-  piral  oximi  hosil  qiladi.  Bu  oxirlar  muskul  duklarining 
birlamchi sezgir oxirlaridir. 
Ba‘zi  muskul  duklarini  II  turga  oid  ingichka  (diametri  ‗—12  mkm)  afferent  tolalar 
ham nervlaydi. Ularning oxirlari 
intrafuzal tolaning yadro qismida emas, balki periferik qisqamvchi qismlarida tugaydi. 
Ekstrafuzal va intrafuzal muskul tolalari motoney- ronlar tomonidan ham nervlangan. 
Motor  tolalarda  amotmeyronlarning  aksonlari  sinaps  hosil  qiladi,  intrafuzal  muskul 
tolalarni esa y- efferentlar nervlaydi. 
Intrafuzal tolaning bir uchi ishchi muskul tolalariga, ikkinchi uchi esa muskul payiga 
yopishadi.  Muskul  duklari  deyarU  barcha  ko

ndalang  targ‘il  muskullarda  uchraydi. 
Ularning  soni  muskulning  katta-kichikligiga  va  bajaradigan  ishiga  bog‘liq.  Odam 
muskullarida ‗0 dan 500 taga cha muskul duki bo`lishi mumkin. Duklarning zichligi (1 g 
muskul  massasidagi  soni)  aniq  va  nafis  harakatlari  bajaradigan  muskullarla  yuqori. 
Masalan,  odam  ko

z  sohhasining  to

gri  muskuli  0,37  g.  Unda  ‗7  muskul  duki  yoki  bir 
grammida 130 duk bor. Katta va nisbatan qo

pol harakatlarni bajaradigan yelkaning uch 
boshli muskulida duklar soni bir grammda faqat 1,‘. 
Pay  a‘zolari  (Golji  tanachalari).  Issiqqonli  hayvonlarda  muskul  tolalarining  payga 
o

tgan  qismida  maxsus  retseptorlar  —  pay  yoki  Golji  a‘zolari  borligi  aniqlangan.  Ular 
o'ntacha  ekstrafuzal  muskul  tolalarining  davomi  bo`lgan  pay  tolalaridan  iborat  bo`lib, 
biriktiruvchi to

qimadan hosil bo`lgan umumiy kapsula bilan qoplangan. Goldji a‘zosini 
diametri 10—20 mkm, miyelinli bitta yoki ikkita afferent nerv tolasi nervlaydi. Bu tola 
pay a‘zoga o

tib, anchagina shoxlarga bo`linadi va pay tolalarda tugaydi. 
Pay a‘zolarning soni muskul duklarnikidan binnuncha oz:100 muskul dukiga 50—80 
pay a‘zosi to

g

ri kelsa kerak. 
Bo

g

in retseptorlari. Bo

g

 in xaltalarida uning holati o

zgarganda va harakat qilganda 
qo

zg

a!adigan  retseptorlar  topilgan.  Tuzilishi  uncha  yaxshi  o'rganilmagan.  Bo

g

in 
retseptorlari, deganda birinehi galda Ruffini nerv oxirlari ko

zda tutilishi kerak. Bulardan 
tashqari,  bo'gin  xaltasida  Pachini  tanachalariga  o'xshagan  tanachalar  ham  ko

p. 
Ko'rsatilgan  retseptor  tuzilmalar  miyelinli  afferent  tolalar  bilan  ta‘minlangan.  Bu 
retseptorlarning  deyarli  yarmini  bukilish  ta‘sirida  qo

zg‗alsa,  ikkinchi  yarmmi  yoyilish 
qo"zg

atadi. 

Download 4,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   304   305   306   307   308   309   310   311   ...   353




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish