Muqaddima

VENALARDA QONNING HARAKATI 
 
     Venalarda qon harakati umuman qon qylanishining muhim omili hisoblanadi, chunki 
diastola  vaqtida  yurakning  qon  bilan  to'lishi  shu  omil  bilan  bbelgilanadi.  Venalarning 
muskul qavati uncha qalin bo'lmaganidan, ularning devori arteriyalar devoriga qaraganda 
ko'proq  cho'ziladi.  Shuning  uchun  venalardagi  bosim  hatto  oz  bo'lganda  ham,  devori 
ancha cho'ziladi va ularda talaygina qon to'planib qolishi mumkin. 
     Venoz  bosim  va  venalarda  qonning  oqish  tezligi.    Venalarda  bosim  tez  pasayadi. 
Postkapillyarlarda  bosim  20  mm  s.u.  da  bo'lsa,  mayda  venalarda  12-15  mm.s.u.  da 
bo'ladi.  Ko'krak  qafasidan  tashqaridagi  yirik  venalarda  bosim  5-6  mm.s.u.  ga  teng, 
venalarning  o'ng bo'lmachaga  o'tadigan qismida  bundan  ham  past,  ya'ni  2-5  mm.s.u. ga 
teng. Nafas olganda 0 atrofida bo'ladi. 
     Venoz  tizimning  boshlanishidagi  bosim  yurakning  qonga  baxsh  etgan  bosim 
qoldig'idir. Qorinchalarning qisqarishi qonga bergan kinetik energiya qon kapillyarlardan 
o'tganidan  keyin  ham  qisman  saqlanib  qoladi.  Bu  qoldiq  bosimdan  tashqari,  qonning 
venalar  orqali  yurakka  qaytib  kelishida  ko'krak  qafasining  so'ruvchi  kuchi  katta 
ahamiyatga ega. Nafas olgan paytda ko'krak qafasi kengayadi, ko'krak bo'shlig'ida bosim 
manfiylashadi  (ya'ni  atmosfera  bosimidan  past  bo'lib  qoladi).  Venalar  devori  yupqa 
bo'lgani  uchun  bu  manfiy  bosim  ularga  ham  tarqaladi.  Natijada  qonning  yurak  tomon 
harakati tezlashadi. 
     Demak, venalarning boshlanish qismida bosim 12-15 mm.s.u. ni tashkil qilsa, oxirida 
2-5 mm.s.u ga teng, nafas olgan paytda hatto manfiy bo`ladi. Bosimdagi bu farq qonning 
yurak tomon harakatini ta‘minlovchi dastlabki kuchdir. 
     Skelet  muskullarining  ritmik  qisqarishlari  ham  (masalan,  yurgandagi,  o‘tin 
arralagandagi harakatlar) venalarda qonning oqishiga yordam beradi. Qisqargan muskul 
ichidagi  va  yonidagi  venalarni  qisib,  ulardagi  qonni  siqib  chiqaradi.  Venalardagi 
qopqoqlar siqib chiqarilgan qonni faqat yurak tomon harakat qilishini ta‘minlaydi. 
     Periferik venalarda qon oqishning tezligi 6-14 sm/s, kavak venalarda 20 sm/s atrofida. 
Venalarda  qon  oqishi  arteriyalarga  nisbatan  sekinroq  bo`lgani  bo`lsi  shundaki,  ular 
arteriyalarga nisbatan 2-3 baravar keng.