Muqaddima

ARTERIYLARDA QON OQISHI 
 
     Qon oqimining pulsga bog'liq o'zgarishlari. Yurak har safar qisqarganda qon chap 
qorinchadan  aortaning  yuqoriga  ko'tariluvchi  qismiga  faqat  haydaalish  davrida  chiqadi. 
Bu yerda qon oqish tezligi aortaning qopqoqlari ochilganda tez ortib, davrning 1/3 qismi 
o'tganida  eng  yuqori  darajaga  yetadi.  Haydalish  davrining  oxiriga  borib  qon  oqishi 
to'xtaydi. Bo'shashish  davri boshlanishidan  aorta  qopqoqlari  berkilishigacha  o'tgan  vaqt 
ichida  qon  chap  qorinchaga  qayta  oladi.  Diastola  vaqtida  ko'tariluvchi  aortada  qon 
harakat qilmaydi. 
     Tinch  holatda  bo'lgan  odamning  ko'tariluvchi  aortasida  qon  oqish  tezligi  qon 
haydalish fazasining boshlarida 100 sm/s dan ko'proq bo'ladi. Bu davr butun olinganida, 
qon oqimining o'rtacha tezligi 70 sm/s chamasida. 
     Yurakdan  uzoqlashgan  sari  qon  oqish  tezligining  o'zgarish  amplitudasi  asta-sekin 
kamayadi.  Ammo  ko'krak  aortasida  va  periferik  arteriyalarda  ham  diastola  vaqtida 
qonning orqaga oqishi kuzatiladi. 
     Arteriyalarning  oxirgi  shoxlarida  va  arteriolalarda qonning    uzlukli  oqishi  asta-sekin 
uzluksiz qon oqishiga o'tadi. 

---

 
 
148 
 
     Qon  oqish  tezligi  va  qon  tomirlarning  ko'ndalang  kesimi.  Aorta  va  yirik 
arteriyalarda  qon  oqimi  yurak  qisqarishlariga  qarab  o'zgarib  turadi.  Qon  oqimining 
o'rtacha chiziqli tezligi aortada 40 sm/s (7-jadval). Yurakdan otilib chiqadigan qon hajmi 
ortganda, qon oqimining cchiziqli tezligi 100 sm/s dan ham oshib ketishi mumkin. 
     Qon oqimining o'rtacha tezligi tomirlarning ko'ndalang kesimiga teskari proporsional 
bo'lganidan  (bu  tezlik  periferik  arteriyalarda  ancha  past,  20-30  sm/s),  ayniqsa  oxirgi 
arteriya va arteriolalarda juda kamayib ketadi.