Muqaddima

SUV VA TUZ ALMASHINUVINI BOSHQARISHDA 
ISHTIROK ETADIGAN GORMONLAR 
 
     Suv  va  tuz  almashinuvini  boshqaruvchi  gormonlarni  ikki  guruhga  bo`lish  mumkin. 
Natriy, kaliy va vodorod ionlari miqdorini boshqaruvchi aldosteron, angiotenzin va renin 
bir  guruhni  tashkil  qilsa, kalsiy  va  fosfatlar  muvozanatini  ta‘minlovchi  paratgormon  va 
kalsitonin ikkinchi guruhga kiradi. 
     Aldosteron  buyrak  usti  bezining  po‘stloq  qismida  sintezlanadigan  mineralokortikoid 
gormon.  U  hujayra  membranalari  orqali  natriyning  tashilishini  tezlashtiradi.  Aldosteron 
ta‘sirida  buyrak  kanalchalarida  natriyning    qayta  so‘rilishi  ortadi,  kaliyning  chiqarib 
tashlanishi  ham  ortadi.  Bu  gormon  so`lak,  ter,  ichak  shirasi  tarkibida  ajraladigan  natriy 
miqdorini  kamaytiradi.  Qon  va  to‘qimalarda  natriyning  ko‘payishi  osmotik  bosimni 
ko‘taradi.  Natijada  organizmda  suv  to‘planib  qoladi,  qonning  hajmi  ko‘payadi,  arterial 
qon bosimi ortadi. 
     Aldosteronga qarama-qarshi ta‘sir  ko‘rsatadigan gormon atrial natriyuretik peptiddir. 
Nomidan  ko‘rinib  turibdiki,  bu  modda  yurak  bo`lmachalarida  sintezlanib,  siydik 
tarkibida  natriy  ajralishini  ko‘paytiradi.  Natriyuretik  peptid  to‘qima  gormonlarininh 
namoyondasidir. 
     Mineralikortikoidlar yetishmovchiligida organizm natriyni yo‘qotishi natijasida halok 
bo`lishi mumkin. 
      Buyrak usti  bezi olib  tashlangandan  keyin  hayvon organizmiga  aldosteron va  natriy 
kiritilmasa, u tez kunda halok bo`ladi. 
     Mineralikortikoidlarning bezdan qonga o‘tishi organizmda natriy va kaliy  miqdoriga 
bog‘liq.  Natriy  miqdorining  oshishi  mineralikortikoidlar  chiqarilishini  tormozlaydi, 
natriy  oz  bo`lsa,  gormonning  qondagi  miqdori  ko‘payadi.  Kaliy  ionlarining  ta‘siri 
qarama-qarshi.  Mineralikortikoidlar,  xususn  aldosteron  sekretsiyasi  renin-angiotenzin 
orqali  boshqariladi.  Renin  nefronlarning  afferent  tomirlari  devorida  uchraydigan 
yukstaglomerulyar hujayralarda sintezlanadi. U qon plazmasidagi peptid angiotenzin I ga 
ta‘sir  qilib,  undan  angiotenzin  II  hosil  qiladi.  Angiotenzin  II  aldosteron  sekretsiyasini 
tezlashtiradigan  eng  kuchli  moddadir.  Renin-angiotenzin  tizimi  faolligining  kuchayishi 
qonda aldosteron miqdorini oshiradi.