Банк тизимини такомиллаштириш – ИҚтисодий ривожланишнинг асосий йўналиши сифатида

3-расм. Марказий банк пул-кредит сиёсатининг усуллари
17
 
Пул-кредит сиёсатининг умумий усулларига: 
- Марказий банкнинг ҳисобга олиш сиёсати ёки фоиз ставкаларини 
тартибга солиш сиёсати; 
- очиқ бозордаги операциялар ёки давлат қимматли қоғозларини сотиб 
олиш ва сотиш; 
- мажбурий захира нормаларини ўзгартиришлар киради. 
Ҳисобга олиш сиёсати Марказий банкнинг тижорат банклари учун 
охирги навбатдаги захираси сифатида кредиторига айланиши билан боғлиқ. 
Мажбурий захира нормаларини тартибга солиш бу ҳукумат талаби 
асосида тижорат банкларининг белгиланган миқдоридаги пул маблағларини 
Марказий банкдаги фоизсиз ҳисоб варағига ўтказилишидир. 
Очиқ бозордаги операциялар– бу марказий банкнинг тижорат ва ғазна 
17
Чизма муаллиф томонидан тузилган. 
Марказий банк пул-кредит 
сиёсатининг асосий усуллари 
Умумий усуллар 
Селектив усуллар 
Ҳ
ис
об
га
оли
ш
ё
ки
ф
ои
з 
ст
ав
калари
ни
т
арт
иб
га
соли
ш
с
иё
са
ти
О
чи
қ 
боз
орд
аг
и 
оп
ера
ци
яла
р 
М
аж
бурий
з
ахира 
нор
м
алари
ни
т
арт
иб
га 
соли
ш
Л
им
итл
ар,
к
вотала
р 
ўр
нат
иш
ор
қали
к
ред
ит
м
иқ
дори
ни
қ
ис
қа
рти
ри
ш
К
ре
ди
т 
оп
ера
ци
яла
ри
ни
ўс
иш
д
ара
ж
ас
ин
и 
па
са
йти
риш
А
лоҳ
ид
а 
ол
ин
ган
т
ур
даг
и 
кре
ди
тл
ар 
ус
ти
да
н 
на
зора
т 
ўрнати
ш
А
лоҳи
да
оли
нг
ан
ж
ам
ға
рм
ала
р 
ф
ои
з 
ст
ав
калари
ни
т
арт
иб
га
соли
ш

---

19 
облигациялари ва бошқа қимматли қоғозларни бозор курси ёки олдиндан 
эълон қилинган курс бўйича сотиб олиш ва сотиш ҳамда қайта 
келишувларидир. 
Марказий банкнинг пул-кредит сиёсати селектив усулларига: 
- лимитлар, квоталар ўрнатиш орқали кредит миқдорини ёки 
векселларини ҳисобга олишни тўғридан-тўғри қисқартириш; 
- кредит операцияларини ўсиш даражасини пасайтириш; 
- алоҳида олинган турдаги кредитлар, шу жумладан, истеъмол кредити 
устидан назорат ўрнатиш; 
- алоҳида олинган жамғармаларга юқори фоизларни ўрнатиш ёки 
умуман фоиз ставкаларини тартибга солиш ва бошқалар киради. 
Юқорида 
кўриб 
чиқилган 
вазифалар 
Марказий 
банкнинг 
иқтисодиётдаги, хусусан банк тизимини бошқаришдаги ўрнини кўрсатиб 
беради. Ушбу вазифалар орқали Марказий банклар банк тизимини 
бошқаради, ислоҳотларини олиб боради ва уларни тартибга солади. 
Кейинги йилларда Ўзбекистон Республикаси Марказий банки пул-
кредит сиёсатининг асосий мақсади қуйидаги йўналишларга қаратилмоқда: 
- миллий валютанинг барқарорлигини таъминлаш; 
- инфляцияни паст даражада ушлаб туриш;
- сўмнинг барқарор айирбошлаш курсини таъминлаш;
- ссуда капиталлари миллий бозорида депозит ва кредитлар фоиз 
ставкаларининг барқарорлигини таъминлаш; 
- иқтисодиётнинг пул маблағларига бўлган эҳтиёжини тўлиқ 
қаноатлантириш йўли билан иқтисодий тараққиёт учун қулай шароитлар 
яратиш ва ҳ.к. 
Айни пайтда мазкур вазифалар макроиқтисодий барқарорликни 
мустаҳкамлаш ва иқтисодий ўсишни рағбатлантиришга йўналтирилган 
умумиқтисодий сиёсат билан узвий боғлиқ ҳолда амалга оширилмоқда. 
Марказий банк ўзининг асосий вазифаларини бажариш билан бир қаторда, 
банк хизматларини эркинлаштиришга қаратилган сиёсатини ҳам давом 

---

20 
эттирмоқда. Жумладан, банк томонидан пул-кредит сиёсатининг воситалари 
сифатида очиқ бозорда қимматли қоғозлар операцияси, ички валюта 
бозоридаги операциялар, қайта молиялаштириш ставкаси ва тижорат 
банкларига мажбурий заҳира талаблари воситалари ҳам ишга солинди. 
Мазкур кўрсаткичлар шуни билдирадики, Ўзбекистон Республикаси 
Марказий банки томонидан олиб борилаётган пул-кредит сиёсати банк 
тизимининг самарадорлигини таъминлаш ва мамлакатдаги пул муомаласи, 
кредит муносабатлари ва банкнинг бошқа хизматларига бўлган 
эҳтиёжларнинг тўлароқ қондирилишига имкон яратмоқда.