266
I.
O’QUV MATERIALLARI
1-modul. Menejment nazariyasi asoslari
1.1. MA’RUZA (NAZARIY MATERIALLAR)
1-Mavzu. Menejmentning rivojlanish tarixi va hozirgi holati .
1.2017 — 2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning
beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha harakatlar stratyegiyasini «faol tadbirkorlik,
innovatsion g‘oyalar va texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlash yili»da amalga
oshirishga oid davlat dasturidan kelib chiqib fanning predmeti, maqsad va
vazifalari.
2.Menejmentning tarixiy shart-sharoitlari.
3.Hozirgi zamon o’zbek menejmentining xususiyatlari.
4.Menejmentning ilmiy maktablari.Ilmiy boshqaruv maktabi.
5.Menejmentning horijiy modeli. Menejmentning amerikacha modeli.
Menejmentning yapon modeli. Menejmentnng G’arbiy Yevropa modeli.
Tayanch so’zlar: menejment, boshqaruv ob’ekti, boshqaruv sub’ekti,
menejment funksiyalari, ierarxiya, qayta aloqa, yakkahokimlik, naf, baho, talab
va taklif, o’z o’zini boshqarish.
1. 2017 — 2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta
ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha harakatlar stratyegiyasini «faol tadbirkorlik, innovatsion
g‘oyalar va texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlash yili»da amalga oshirishga oid davlat
dasturidan kelib chiqib fanning predmeti, maqsad va vazifalari.
«Menejment» so’zi ingliz tilidan olingan bo’lib, Oksford (rus-ingliz) lug’atida
menejmentning juda keng va har tomonlama mazmuni keltirilgan: odamlar bilan
muloqotning usul va yo’llari; boshqarish hokimligi va san’ati; o’ziga xos ma’muriy
malaka va bilimlar, tashkilotlar ishini yo’naltiruvchi va nazorat qiluvchi odamlar,
hamda boshqaruv personali va h.k.
Adabiyotlarda «menejment» va «boshqaruv» iboralari o’xshash va bir – birini
o’rnini to’ldiruvchi tushunchalardir. Lekin, «boshqaruv» bizning ongimizda
ma’muriy tizim bilan bog’liq ravishda yuqoridan pastga qarab shakllangan,
buyuruqlarga asoslangan, byurokratik boshqaruv tizimi sifatida namoyon bo’ladi.
Menejment bozor iqtisodiyoti sharoitida iste’molchiga yo’naltirilgan, uning
ehtiyojlarini qondirish orqali tashkilotning foyda olishi va samarasiga bevosita ta’sir
etadigan iqtisodiy tizimni boshqarishni nazarda tutadi. Shuning uchun menejment
biznes, tadbirkorlik, raqobat kabi tushunchalar bilan bog’langan. Menejment – bu
bozor iqtisodiyoti sharoitida aniq korxona va tashkilotlarni boshqarishdir. Boshqarish
267
ko’proq keng ma’noda qo’llaniladi. Masalan, davlatni boshqarish, mehnatni
boshqarish, siyosatni boshqarish, turli inson faoliyatini boshqarish va h.k.
Bazi mutaxassislar boshqaruv nazariyasiga tanqidiy yondashib, uni shakl va
usullarning zamonaviy tashkilotlariga tadbiq etib bo’lmaydi deb ta’kidlashadi. Bu
noto’g’ri albatta.
Rejali iqtisodiyot davrida shakllangan boshqaruv nazariyasi va amaliyoti, davlat
mulkchiligi davriga mos tamoyil va usullarga ega edi. Lekin uning ko’p jihatlari
bozor iqtisodiyoti davriga ham mos keladi va uni tegishli korxona, firma, muassasaga
uning maqsad va vazifalaridan kelib chiqqan holda qo’llanilishi kerak.
Boshqaruv - bu tanlov, qaror qabul qilish va uning bajarilishini nazorat qilish
jarayonidir.
Do'stlaringiz bilan baham: