Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

6.  Seleng  firmalari  -    ular  jismoniy  va  yuridik  shaxslarning  mulklarini  jalb 

etish  va  bu  mulklardan  o’z  ehtiyojlari  bo’yicha  erkin  foydalanish  masalalari  bilan 

shug’ullanadilar.  Bu  mulklarga  er  maydonlari,  binolar,  mashina-uskunalar,  pul, 

qimmatli qog’ozlar kiradi. 

7. Trast firmalari - bu xususiy shaxslar va tashkilotlar uchun sir saqlanadigan 

(ishonchli) xizmatlarni bajaradi Ular ishonchli vakil sifatida faoliyat ko’rsatadi. Trast 

firmalar  shartnoma  shartlariga  binoan  ishonchli  vakil  sifatida  quyidagi  xizmatlarni 

bajaradi: 

- korxona bankrotlikka uchragan paytda mulkni sotish; 

- nomli aktsiyalardan foydalanish huquqlarini boshqa shaxsga berish;  

-  moliyaviy  mablag’lar,  xususiylashtirish  cheklari,  qimmatli  qog’ozlar  va 

hokazolardan foydalanish. 

---

428 

 

Iqtisodiyotn    boshqaruv  tashkilotlari  yuqori,  quyi,  tеng  xuquqli  tashkilotlarga 

bo’linadi.  Yuqori  tashkilotlar  rеspublika  va  tarmoq    boshqaruv  tashkilotlariga 

ajratiladi. Umumdavlat  boshqaruv tashkilotlari ishlab chiqarishning turli tarmoqlarini 

birlashtiradilar.  Umumdavlat    boshqaruv  tashkilotlari  Rеspublika  Konstitutsiyasiga 

asoslangan xolda faoliyat yuritadi. 

Tashkilotlar 

moslashuvchan 

va 

atrof-muhit 

ekologik 

tendentsiyalarga  

moslashishi  sabab,  jarayonlarni  amalga  oshirishda  demarkazlashtirishga  ko’proq 

moyillik kuzatildi. 

Bu  tendentsiya  esa  xodimlarning  xuquq  va  imkoniyatlarini  kengaytirish 

tendentsiyasi  deb  tanilgan,  shunigngdek  unda    xodimlarga  qaror  qabul  qilishda 

ko’proq vakolat (erkinlik) beriladi.  

Yirik kompaniyalarda, pastki bo’g’in boshqaruvchilari  «qilinayotgan ishlarga» 

yaqinroq bo’lib, odatda ular muammolar to’g’risida ko’proq ma’lumotga ega va uni 

qanday  xal  qilish  mukinligini  korxonaning  birinchi  shaxsidan  farqli  yaxshiroq 

biladilar.  

Masalan,    Terex  korporatsiyasining  bosh  direktori  Ron  DeFeo  boshqarish 

jarayo-nini  demarkazlashtirish  tarafdori  bo’lib,  u  boshqaruvchilarga  «Kompaniyani 

sizlar    o’zlaringiz  boshqarishingiz  lozim».  Ular  bunga  rioya  qilganlar!  Va  natijada 

kompaniya 2009 yilda 4 milliard dollar daromad olib va EES xizmati uchun o’zining 

xodimlariga dune bo’ylab 16000  ga yaqin korporativ shtab-xonalar ochib berishdi.  

Yana  bir  misol  kilib,  Pedras  Negras,  Koauila,  Meksikadagi  General  Cable 

zavodini  keltirish  mumkin,  korxonaning  boshqaruv  jarayoni  uchun  mas’ul  shaxslar 

6000  ta  aktsiya  birliklariga  va  zavod  SKUs  asbob  -  uskunasiga  ega  bo’lgan  mulk 

sohiblari  bo’lishdi.  Kompaniya  menejerlari  esa  ishni  yanada  mas’uliyatli  qo’llarga 

topshirish usullarini izlashda davom etadilar.