Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Bo’limlarga ajratish. 

Sizning  kollejingizda  talabalar  xizmati  bo’limi  yoki  moliyaviy  yordam 

ko’rsatish bo’limi mavjudmi, bo’lganmi? Siz bu  kursni boshqarish bo’limidan olgan 

---

426 

 

bo’larmidingiz? Ijobiy qaror qabul qilingandan so’ng, kim tomonidan qanday ishlar 

amalga oshiriladi, ish faoliyati guruhlarga umumlashtirilgan bo’lishi lozim, shu tariqa 

ish komplekslashtiriladi va boshqariladi. 

Ish  joylarining  guruhlarga  umumlashtirilishi  departamentlarga  ajratish 

(bo’limlarga  umumlashtirish)  deb  aytiladi.  Departamentlarga    ajratishning  beshta 

ommaviy  tamoyillari    qo’llaniladi,  lekin  korxona  o’zining  alohida    shaxsiy  tizimini 

ishlab  chiqishi  mumkin.  (Masalan,  otellarda  mehmonxonalarda  ish  jarayonlarini 

ro’yxatga  olish,  sotuv  va  umumiy  ovqatlanish,  tozalikni  ta’minlash  va  kir  yuvish, 

texnik xizmat ko’rsatish bo’limlari bo’lishi mumkin).  

Aksariyat yirik kompaniyalar ushbu bo’limlarga ajratish kombinatsiyalarini yoki 

ularning    ushbu  bo’limlarga  ajratish  usullaridan  foydalanib  kelmoqdalar.  Masalan 

Yaponiyaning  yirik  elektron  kompaniyasi  o’zining  bo’linmalarini  funksional 

tamoyillarga ko’ra, jarayonning ishlab chiqarish birliklariga, sotuvini ettita jo’g’rofik 

mintaqa va to’rtta gurux mijozlarga moslashtirib tashqillashtiradi.   

“Black  &  Decker”komaniyasi  o’zining  bo’linmalarini  funksional  tamoyil-larga 

ko’ra,  jarayonning  ishlab  chiqarish  birliklariga  ko’ra,  mahsulot  sotishni  esa  barcha 

jo’g’rofik mintaqa va mijozlar guruhlariga moslashtirib tashkillashtiradi 

19

. 

Tashkiliy  tuzilma  –  tashkilotni  boshqarishning  asosiy  elementlaridan  biridir. 

Ushbu  tuzilma  bo‘linmalar  va  tashkilotlar  orasidagi  maqsadlarni  va  boshqarish 

masalalarini  taqsimlash  bilan  belgilanadi.  Mazmunan,  boshqaruv  tuzinmasi  – 

boshqaruv  qarorlarini  qabul  qilish  va  amalga  oshirish  bo‘yicha  mehnatlarni 

taqsimlashning  tashkiliy  shaklidir.  Shunday  qilib,  boshqaruvning  tashkiliy  tuzilmasi 

deganda,  bir  –  biriga  qat’iy  bo‘ysunadigan  va  boshqaruvchi,  hamda,  boshqariluvchi 

tizimlararo o‘zaro bog‘liqlikni ta’minlay oladigan boshqariluvchi zvenolar majmuasi 

tushuniladi. Tashkilot boshqaruv tuzilmasida quyidagi elementlar ajratiladi: zvenolar 

(bo‘linmalar), boshqaruv daraja (pog‘ona) lari va vertikal, gorizontal aloqalar.