So’z boshi

Dori shakllarining  organizmga tushishi yoki qabul qilinishi  
Organizmga 
tushishi  
Qabul qilinishi  
Dori shakli  
Enteral 
– 
dorilarning organizmga 
og‘iz  orqali,  to‘g‘ri 
ichak orqali tushishi  
Og‘iz  orqali  yoki 
peroral (per os)  
Kukunlar, 
xab 
dorilar, 
tabletkalar, 
granulalar  
To‘g‘ri  ichak  orqali 
yoki rektal (per rectum)  
SHamchalar, 
xo‘qna, 
rektal 
surtmalar, 
retokapsulalar, 
rektiolalar  
Sublingval  yoki  til 
ostiga  
Tabletkalar 
(Validol, 
nitroglitserin), 
tomchilar, 
oral 
kapsulalar  
Organizmga 
tushishi  
Qabul qilinishi  
Dori shakli  
Parenteral 
- 
dorilarning  organizmga 
oshqozon-ichak  tizimini 
chetlab o‘tib, tushishi  
In’eksiya, 
infuziya, 
implant dori shakllari  
In’eksion eritmalar, 
in’eksion 
suspenziyalar, 
in’eksion emulsiyalar  
Teriga 
va 
shilliq 
qavatlarga  surtiladigan 
dori shakllari  
Dermatologik 
surtmalar, 
quloq 
tomchilari, ko‘z uchun 
tomchilar 
yoki 
surtmalar, 
teriga 
sepma-kukunlar (talk)  
Bo‘shliqlarga 
qo‘yiladigan 
dori 
shakllari  
Tayoqchalar, 
rektal 
shamchalar, 
vaginal 
shamchalar  
Nafas a’zolari orqali 
qabul  qilinadigan  dori 
shakllari  
Ingalyasion  dori 
shakllari 
(aerozollar, 
spreylar)  
 

---

41 
 
 
 

---

42 
 
 
6-MA’RUZA. QATTIQ DORI SHAKLLARI.
  
Reja: 
1.  Qattiq dori shakllarining kelib chiqish tarixi 
2.  Qattiq dori shakllarining yuborish yo‘llari 
3.  Kukun, yig‘ma, granula, tabletka va kapsulalarning ta’rifi 
4.  Kukun, yig‘ma,granula, tabletka va kapsulalarning tasnifi 
5.  Kukun, yig‘ma,granula, tabletka va kapsulalarning tavsifi 
 
Kukunlar  (Pulveris)  deb,  ichish  va  tashqi  maqsadlar  uchun  ishlatiladigan, 
bir  yoki  bir  nechata  dori  modda  va  yordamchi  moddalardan  tashkil  topgan, 
sochiluvchanlik xossasiga ega bo‘lgan qattiq dori shakliga aytiladi.   
Kukunlarning afzalliklari: 
1.Ishlab chiqarish jarayoni oddiy, sodda va qulay 
2.Aksariyat hollarda yordamchi moddalar ishlatilmaydi 
3.Ishlab chiqarish to‘liq mexanizatsiyalashtirilgan va avtomatlashtirilgan  
4.Dori  moddasiga  fizik-kimyoviy  omillar  ta’sir  etmaganligi  sababli(M:qizdirish, 
namlash) u o‘zining biologik samaradorligini to‘liq saqlab qoladi 
5.Ishlatishga qulay,  bolalar va qariyalar amaliyotida keng qo‘llaniladi 
6.Tabletka, draje, kapsula dori shakllariga qaraganda biosamaradorligi katta 
7.Tashish va saqlashda qulay 
8.  Maydalik  darajasini  boshqarish  mumkin.  M:  Bolalar  sepmasi  kukunining 
maydaligi  0,09  mm  va  undam  mayda  bo‘lishi  kerak
 
9.  In’eksiya  uchun 

---

43 
 
mo‘ljallangan kukunlarda dozaning aniqligi 
Kukunlarning kamchiliklari: 
1.  Sirt  yuzasining  kattaligi  sababli  saqlanishi  vaqtida  tashqi  muhit  omillariga 
(namlik, yorug‘lik, xavo kislorodi) uchraydi.  
Bunda  gigroskopik  kukunlar  xavodan  namlikni  yutib,  qattiq  konglomeratlar  xosil 
qilishi yoki  uchuvchan moddalarni saqlovchi kukunlar ularni yo‘qotishi mumkin. 
2.Oshqozon-ichak tizimi shirasi ta’sirida  parchalanib ketishi mumkin 
3.Ishlab chiqarish jarayonida changlanadi 
4.Nojo‘ya hidli, ta’mli kukunlarni ishlatish noqulay 
5.Kukun  tarkibidagi  ba’zi  dori  moddalar  oshqozon-ichak  tizimi  shilliq  qavatini 
qitiqlashi mumkin M: kaliy bromid 
6. Kukunlar ochiq xolatda xavodagi xar xil hidlarni o‘ziga adsorbsiya qilishi 
7. Suyuq dori shakllariga nisbatan biosamaradorligi past