So’z boshi

Yig‘malarning afzalliklari 

---

44 
 
1.  Biologik  faol  moddalarining  tabiyligi  (tabiy  moddalarning  organizmga  nojo‘ya 
ta’siri kam) 
2.Ishlab chiqirish oson 
3.Yig‘malar arzon dori preparatlaridir 
Yig‘malarning kamchiliklari
  
1.  Yig‘malar  tugallanmagan  dori  shaklidir  ya’ni  bemor  yig‘madan  o‘zi  damlama, 
qaynatma, chayish uchun eritma tayyorlaydi 
2.Dozalanishi aniq emas ya’ni bemor uni o‘zi dozalaydi  
3. Ishlab chiqarishda atrofni changlatadi  
Kukunlar va yig‘malar eng qadimgi dori turlaridan biri bo‘lib, tibbiyot amaliyotida 
2500-3000  yil  e.o.  davrlarda  qadimgi  Misr  papiruslarida,  arab  va  grek 
adabiyotlaridan ishlatilganligi ma’lum.  
A.Sala  chet  ellik  olim  tibbiyotga  «Jaxannam  toshi»  (kumush  nitrat)  kukunini  
kiritib uni so‘gallarga,  toshmalarga ishlatgan. 
Paratselьs tibbiyotga «yong‘inli mыshьyak» (arsenat kaliy) kukunini kiritgan. 
Uning  kichik  dozalari  odamlarni  tetiklashtirgan,  organizmning  kasalliklarga 
chidamliligi  kuzatilgan,  ovqat  bilan  aralashtirilgan  mыshyak  otlarga  berilganda 
ularning    og‘ir  ishga  bo‘lgan  qobiliyati  oshgan,  terisining  sog‘lom  bo‘lishi 
kuzatilgan.  
Dover kukuni (opiy va ipekakuana o‘simligi),  vrach Dover tomonidan tibbiyotga 
kiritilgan, bo‘lib u yo‘tal qoldiruvchi, tinchlantiruvchi vosita sifatida ishlatilgan. 
Alьgorat  kukuni  (surьma  xloridi)  italiyalik  vrach  Vittorio  Alьgarotto  tomonidan 
tibbiyotga kiritilgan bo‘lib, uni qayd qildiruvchi vosita sifatida ishlatgan. 
Qadimgi  gretsiyada  surьma  (III)oksidi  teri  kassaliklariga  qarshi  ishlatilgan,  o‘rta 
asrlarda prokaza, zaxm, yurak kassaliklarida ishlatilgan.  
Van  Minzaxt   «Qayd  qildiruvchi  kukun»ni  surьmani vino kislotasiga ta’sir  ettirib 
olgan.  Uni qayd qildirish  uchun va parazitlarga qarshi vosita sifatida ishlatishgan. 
Ispaniyalik iezuit missioneri 
Bernabe Kobo
 birinchi bo‘lib, xin daraxti po‘stlog‘ini 
1632  yilda  Evropaga  olib  kirgan  va  uning  shifobaxsh  xususiyatlarini  yozib 
qoldirgan. 
Xin  daraxti  o‘z  nomini  1638  yilda  Peru  qirolichasi  Xinxonni  og‘ir  malyariya 
kassaligidan davolagandan so‘ng olgan.  
iezuit missionerlari Innokentiy X tomonidan kardinal 
Xuan de Lugo
ga xin daraxti 
po‘slog‘i xaqida barcha ma’lumotlarni to‘plash buyrug‘i beriladi. Rimda va boshqa 
mamlakatlarda  Xin  daraxti  po‘stlog‘ining  tarqalishiga  iezuitlar  asos  solganlari 
uchun unga “iezuit kukuni” nomi berilgan. 
Segnet kukuni – kaliy va natriy tartarati NaKC
4
H
4
O
6
·4H
2
O 
Eli  Senьet  fransiyalik  dorishunos  tomonidan  1672  yilda  olingan  bo‘lib,  u 
tibbiyotda engil surgi dori sifatida ishlatilgan. 
Kukunlarni  sanoat  miqiyosida  ishlab  chiqarilishini  rivojlanishiga  –  1880  yilda 
Filadelьfiyalik  tegirmonchi  Gagner  asos  solgan  bo‘lib,  u  birinchi  marta  maxalliy 
dorishunos  vrachlarning  qiyin  maydalanadigan  kukunlarini  ko‘p  miqdorda  olib, 
ularni o‘z tegirmonida maydalab, qaytargan.  
 
Granula 

---

45 
 
 
Donadorlash  lotincha  "granula",  "donacha"  so‘zidan  olingan    bo‘lib,  
tabletka  tayyorlash  jarayonida  taxtakachlashni  osonlashtirish  uchun  massaning 
hampadan bir me’yorida qolipga tushib turishini  ta’minlash va sifatli tabletka olish 
uchun qo‘llaniladi.