Biolog 10 indd

38-§.  K.  LINNEY,  J.B.  LAMARKNING  ILMIY  ISHLARI,
J.  KYUVENING  EVOLUTSION  G‘OYALARI
 
XV  asr  yarmiga  kelib,  Yevropa  mamlakatlarida  feodalizm  o‘rniga 
burjuaziya  hokimiyati  o‘rnatildi.  Natijada  sanoat  markazlari,  yirik  shaharlar 
bunyod etildi, fan, texnika birmuncha rivojlandi. Boshqa yerlardan Yevropaga 
ko‘pgina o‘simlik va hayvon turlari keltirildi. Bularning hammasi o‘simlik va 
hayvonlarni o‘rganishga katta qiziqish uyg‘otdi. 
Buning oqibatida kishilarning o‘simlik va hayvonlar to‘g‘risidagi bilimlari 
antik  dunyoga  nisbatan  bir  necha  marta  ortdi.  Botanika,  zoologiya  fanlarini 
yanada rivojlantirish uchun, avvalo, ma’lum bo‘lgan o‘simlik va hayvon turlarini 
guruhlash ehtiyoji tug‘ildi. Bu masala bilan mashhur shved olimi Karl Linney 
(1707–1778) shug‘ullandi (85-rasm). 
U 10 mingdan ortiq hayvon turlarini tavsifl ab beradi. 
Turlarni  avlodlarga,  avlodlarni  esa  oilalarga,  oilalarni 
turkumlarga,  turkumlarni  sinfl arga  birlash tiradi.  Sizlar 
botanika,  zoologiya  fanlarini  o‘qiganin gizda  suvo‘tlari, 
sporali o‘simliklar, ochiq va yopiq urug‘lilar, umurtqali 
va  umurtqasiz  hayvonlar  ning  bir  qancha  sistematik 
guruhlari bilan tanishgansiz. 
K.  Linney  zamonida  esa  biologiyaning  juda  ko‘p 
sohalari  hali  rivoj lanmagan  edi.  Shu  sababli  K.  Lin-
ney o‘simlik va hayvonlarning ayrim belgi larigagina asoslangan holda sun’iy 
sistema  tuzishga  muvoff aq  bo‘ldi.  U  barcha  o‘simliklarni  changdonlari 
soniga,  changli  iplarning  uzun-qisqaligiga  va  birla shishiga  qarab  24  sinfga, 
hayvonlarni tuzilishiga ko‘ra 6 sinfga bo‘ldi. Buning oqibatida kelib chiqishi, 
qon-qardoshligi yaqin bo‘lgan organizmlar boshqa-boshqa sinfl arga, aksincha, 
kelib  chiqishi,  qon-qardoshligi  har  xil  organizmlar  bir  sinfga  birlashtirildi. 
K.Linney o‘simlik va hayvon turlari o‘zgarmaydi, degan fi kr bildirgan. Uning 
tomonidan tuzilgan sistema sun’iy bo‘lsa-da, biroq mazkur faoliyat keyinchalik 
organik olamni atrofl icha o‘rganishga imkon berdi. K. Linney ishlaridan so‘ng 
botanika, zoologiya fanlari tez sur’atlar bilan rivojlandi.