Низомий номидаги тошкент давлат педагогика

АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ УЧУН НАЗАРИЙ МАШҒУЛОТ 
 
Таълим муассасаси раҳбарининг дарс таҳлили орқали дарс 
самарадорлигини ва таълим сифатини ошириш 
 
Ўтказилаѐтган ижтимоий тадқиқотлар натижалари шуни кўрсатмокдаки, 
бугунги ўқувчиларнинг аксарияти ўқишга қизиқмай қуйишди. Бунинг 
сабабларидан бири дарс мобайнида ўқитувчи билан ўқувчи ўртасида 
мулоқотнинг умуман йўқлигидир. Шунингдек, умумий ўрта мактабда, ўрта-
махсус, касб-ҳунар таълим муассасаларида ҳамкорлик педагогикаси, халқ 
тарбияшунослиги ва педагогик руҳшунослар хизмати тўғри йўлга қўйилмаган. 
Умуман олганда, ўқитувчи ўзининг кучли ва заиф томонларини ҳар доим 
англаши керак. Айрим ўқитувчилар ўзларининг заиф томонларини, айниқса, 
ўз соҳалари бўйича етарлича билимга эга эмасликларини ѐпиш учун ўқувчига 
ортиқча талаблар қўядилар. Ўқувчилар ўқитувчининг бўш томонини тез 
англайдилар. Шунинг учун, у ҳадиксираб эмас, балки ўқитувчи ҳурматини 
жойига қўйиб муносабатга киришиши мумкин. Бундай муҳитни 
ваўқувчиларнинг руҳий кайфиятини ўқитувчи баъзан сезмайди. Ўқувчилар 
ўқитувчини ҳар доим кузатиб борадилар. Улар ундан илиқ сўз, меҳр – 
муҳаббат ва мурувват кутадилар.
Ҳозир педагогика фани олдида таълимнинг тарбиявий аҳамиятини очиб 
бериш муаммоси турибди. Шундай шароитда, баъзан ўқитувчининг ташқи 
қиѐфаси ҳам тарбиявий аҳамият касб этади. Лекин буларнинг ичида энг 
муҳими ва ўқувчи учун энг аҳамиятлиси - ўқитувчининг билимдонлиги, 
янгилик ва дунѐвий билимларга чанқоқлиги, унинг сўзи билан ишининг 
мувофиқ келиши, ўқувчиларни изланишга, билимларни мустақил эгаллашга, 
ҳар бир фаннинг моҳиятини тушунишга, ишга ижодий ѐндашувишга ундаши 
ва эркин фикрлаши ҳамда мустақил ишлаш учун шароит яратиши билан 
белгиланади. 
Педагогик фаолиятда амалга оширилган кўп йиллик иш тажрибалари ва 
кузатишлар, ўқитувчи ҳамиша ўз устида ишлаши, билим, кўникма ва 
малакаларни такомиллаштириб бориши кераклигини кўрсатмоқда. Ўқитувчи 
педагогик маҳоратининг кундан-кунга ўсиб бориши, ўқув жараëнида янги 
педагогик ва ахборот технологияларини қўллай олишини кучайиши, унинг 
педагогик фаолиятида амалга ошади. Ўқитувчи фаолиятининг қанчалик 
самарали эканлигини, одатда, унинг маҳоратини кузатиш, ўтаëтган 
дарсларини таҳлил қилиш орқали билиш мумкин. Бундай ишларни кўпинча 

---

187 
вазирликнинг масъул ходими, таълим муассасаси раҳбари ѐки методистлар, 
ўқитувчи ва услубий бирлашма бошлиқлари амалга оширадилар. Ўқитувчи 
дарсига кириш ва таҳлил қилишни мақсад қилиб қўйган шахс, авваламбор, 
дарс таҳлилига киргунгача, дарс таҳлилига кириш ва уни кузатиш вақтидаги 
ҳамда дарс тугагандан кейинги ҳаракатларини аниқ белгилаб олиши керак.