Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Наманган муҳандислик-технология

---

1 
Ўзбекистон Республикаси
Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги 
Наманган муҳандислик-технология
институти 
 
«Умумтехника фанлари»
кафедраси 
 
«Чизма геометрия ва муҳандислик графикаси» 
 фани 
 
6-топшириқ 
(Сиртларнинг текислик билан кесишиши)
бўйича
 
 
ЎҚУВ-УСЛУБИЙ КЎРСАТМА 
 
 
 
 
 
 
 
 
Наманган – 2015 й 

---

2 

---

3 
Ушбу услубий кўрсатмада «Чизма геометрия ва муҳандислик 
графикаси» фани “Чизма геометрия” бўлимининг 1-семестр 6-топшириғини 
бажаришга оид тушунтиришлар берилган. 
Услубий кўрсатма «Чизма геометрия ва муҳандислик графикаси» 
фанидан таълим олаётган барча бакалавриат йўналишлари талабалари учун 
тайёрланган. 
Тузувчи : катта ўқитувчи Я.Раҳимов
Тақризчилар : доц. М.Тожибоев 
доц. .Абдуқаҳҳоров 
Услубий кўрсатма “Умумтехника фанлари” кафедраси йиғилишида 
муҳокама этилган ва фойдаланиш учун тавсия этилган.
Баён № 10 / 1 27 август 2015 йил 
Услубий кўрсатма Нам МТИ Илмий-услубий кенгаши томонидан чоп 
этишга тавсия этилган.
Баён № 1 / 3 29 август 2015 йил 

---

4 
6-ТОПШИРИҚНИ БАЖАРИШ БЎЙИЧА
АЛГОРИТМЛАР 
 
КОНУС СИРТИНИНГ
ТЕКИСЛИК БИЛАН КЕСИШИШИ 
1. Вариантда берилган тегишли қийматларни қўйиб, конус шаклини чизамиз. 
2. Горизонтал текислик H даги айланани тенг 8 қисмга бўламиз. 
3. Айланани қўшимча 4 бўлакка бўлинган чизиқлардан конуснинг фронтал проекциясида 
конус ясовчиларини ўтказамиз.
4. Фронтал текислик V даги конус сиртини, конус марказини, конус ясовчиларини P
V 
текислик кесиб ўтган жойдаги нуқталарни топамиз, уларнинг горизонтал текислик H
даги тегишли проекцияларини аниқлаймиз ва уларни тегишли равишда 1', 2', 3', 4', 5'
ва 1", 2", 3", 4", 5"  нуқталар билан белгилаймиз. 
5. Горизонтал текислик H да топилган 1', 2', 3', 4', 5' нуқталарни лекало ёрдамида 
туташтирамиз ва биринчи эгри чизиқ (эллипс) ҳосил бўлади. 
6. Фронтал текислик V да топилган 1", 2", 3", 4", 5" нуқталардан перпендикуляр чизиқлар 
ўтказамиз. P
V
текисликдан ихтиёрий масофада P
V
текисликка параллел чизиқ 
ўтказамиз. 
7. Горизонтал текислик H да топилган эллипс марказидан 1', 2', 3', 4', 5' нуқталаргача 
бўлган масофаларни ўлчаб, параллел чизиқнинг чап ва ўнг томонларига ўлчаб қўямиз 
ва яна тегишли 1, 2, 3, 4, 5 нуқталарни белгилаймиз ва уларни лекало ёрдамида 
туташтирамиз ва иккинчи эгри чизиқ (эллипс) ҳосил бўлади. 
8. OX ўқидаги P
V
ва
P
Н
текисликнинг кесишган жойини марказ қилиб олиб, 1", 2", 3", 4", 
5" нуқталардан OX ўқигача циркуль ёрдамида ёйлар чизамиз. OX ўқидаги кесишган 
жойлардан паст томонга перпендикуляр чизиқлар ўтказамиз. 
9. Горизонтал текислик H да топилган эллипсдаги 1', 2', 3', 4', 5' нуқталардан чап 
томонга OX ўқига параллел чизиқлар ўтказиб, параллел ва перпендикуляр чизиқларни 
кесиштириб, тегишли нуқталарни топамиз, уларни тегишли равишда 1, 2, 3, 4, 5
нуқталар билан белгилаймиз. Мазкур нуқталарни лекало ёрдамида туташтирамиз ва 
учинчи эгри чизиқ (эллипс) ҳосил бўлади. 
10. Горизонтал текислик H да топилган эллипсдаги 1', 2', 3', 4', 5' нуқталардан ўнг 
томонга OX ўқига параллел чизиқлар ўтказиб, OY ўқигача давом эттирамиз. OY ўқи 
билан кесишган нуқталарни тегишли равишда 1, 2, 3, 4, 5 деб белгилаймиз. Циркулни 
О  нуқтага қўйиб, OY ўқигача давом этадиган ёйлар чизамиз. OY ўқдаги кесишган 
нуқталардан юқори томонга перпендикуляр чизиқлар чизамиз. 
11. Фронтал текислик V да топилган 1", 2", 3", 4", 5" нуқталардан OZ ўқигача параллел 
чизиқлар чизамиз ва бу чизиқларни профиль текислик W да давом эттириб, 
перпендикуляр чизиқлар билан кесиштирамиз.
12. Перпендикуляр ва параллел чизиқларнинг кесишган нуқталардаги тегишли 1, 2, 3, 4, 5
нуқталарни топиб, уларни лекало билан туташтирамиз ва профиль текислик W даги 
тўртинчи эгри чизиқ (эллипс) ҳосил бўлади. 
13. Топилган эллипслар аниқланиши лозим бўлган, конуснинг текислик билан кесишиш 
жойидаги равон эгри чизиқлардир. 
14. Топилган эллипсларни штрихлаб қўямиз 

---

5