Maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablari

XVIII bob. Nutq, o‘qish va savodga tayyorgarlik 

1-§. Nutq 

189. Quyidagilar 2 yoshdan 3 yoshgacha bo‘lgan bolalarda nutq rivojlanishining talablari hisoblanadi: 

tinglash va tilni tushunishga qodirlik; 

so‘zlash va muloqot qilish qobiliyatiga ega bo‘lish; 

talaffuzni yaxshilash; 

so‘z boyligini oshirib borish; 

nutqning grammatik tuzilishini shakllantirish; 

bog‘lanishli nutqni shakllantirish. 

---

190. Quyidagilar 2 yoshdan 3 yoshgacha bo‘lgan bolalarda nutq indikatorlari hisoblanadi: 

yoshini so‘raganda barmoqlari bilan ko‘rsatish; 

katta yoshdagilar tomonidan aytilgan so‘zlarni to‘g‘ri tushunish; 

oddiy og‘zaki buyruqlarni to‘g‘ri bajarish; 

“kim?”, “nima?” kabi savollar berish; 

katta yoshdagilarning bir yoki ikki harakatlardan iborat bo‘lgan ko‘rsatmalarini bajarish; 

juda qisqa (ikki yoki to‘rt misradan iborat) she’rlarni bayon etish; 

buyumlar va ular qismlarining nomlanishini, harakatlari va xususiyatlarini aytib berish; 

rasmlar,  uy-ro‘zg‘or  buyumlarini  ko‘zdan  kechirayotganda,  ularning  nomlarini  bildiruvchi  so‘zlarni 

to‘g‘ri ishlatish; 

nutqda  otlarni  ko‘plikda  to‘g‘ri  ishlatish,  sifatlarni  ot  bilan  shaxs  va  sonda  moslashtirish,  fe’llarni 

o‘tgan va kelasi zamonda ishlatish; 

o‘yinchoq, buyum va rasm mazmuni bo‘yicha 2-3 ta gap tuza olish; 

katta  yoshdagilar  va  tengdoshlari  bilan  muloqotga  kirishish,  iltimos  bilan  murojaat  qilish,  o‘z 

harakatlariga e’tibor qaratish; 

3 — 5 so‘zdan iborat iboralarni aytishga harakat qilish, nutqida kishilik olmoshlarini ishlata boshlash; 

“rahmat”, “marhamat” kabi so‘zlardan foydalanish; 

muloqot qilish, ertaklarni o‘qish vaqtida “nima?”, “nima uchun?” degan savollar berish. 

191. 2 yoshdan 3 yoshgacha bo‘lgan bolalar ta’limiga quyidagicha yondashish lozim: 

boladan yoshini so‘rash, o‘z yoshini barmoqlari yordamida ko‘rsatishini rag‘batlantirish; 

boladan bir necha topshiriqdan iborat bo‘lgan ko‘rsatmani bajarishni iltimos qilish; 

bolani buyruqlarga to‘g‘ri munosabat qilishga o‘rgatish; 

bolaning doimo kerakli so‘zlardan foydalanishini rag‘batlantirish; 

bolaning savollariga javob berish, muloqot to‘xtab qolayotganda unga savol berish; 

bolani savollar berishga rag‘batlantiradigan o‘yinlarni o‘ylab topish. 

192. 2 yoshdan 3 yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘z vaqtida nutqni tushunish ko‘nikmalarini orttirmasa, 

nafaqat  mustaqil  nutqni  rivojlantirishda,  balki  umuman  psixologik  rivojlanish  bo‘yicha  orqada  qolishi 

mumkinligini doimo yodda tutish lozim.