‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. Hamdamova ma’naviyat asoslari

6 
I.A.Karimov  O‘zbekistonning  siyosiy-ijtimoiy  va  iqtisodiy 
istiq- 
bolining asosiy  tamoyillari. Toshkent, « 0 ‘zbekiston»,  1999,  12-13-bet.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

7-shakl.
Mahalla 
-  
m a’naviy-axloqiy 
qadriyatlar, 
an’analar 
maskani,  chunki  qadimdan  bayramlar,  hayit  kunlari,  to‘y- 
tantanalarda  qo‘ni-qo‘shnilar,  bemorlar,  yolg‘iz  keksalami 
sovg‘a-salomlar  bilan  yo‘qlash  an’ana  tusiga  aylanib  qolgan. 
Hashar y o ii bilan qarindosh-urug‘larga, qo‘ni-qo‘shnilarga uy- 
joy  binolari  qurish,  yetishtirgan  dehqonchilik  mahsulotlarini 
yig‘ib-terib  olish  va  ulardan  qo‘ni-qo‘shnilarga,  ulashish, 
ko‘chalar,  hovlilar,  mahalla  hududini,  qabristonlar  va  atrof- 
muhitni  obodonlashtirish,  ko‘kalamzorlashtirish  va  toza-ozoda 
saqlash,  sport  maydonchalari  tashkil  etish,  y oilari,  ko‘priklar 
qurish  va  ta’mirlash,  madaniy  yodgorliklami  avaylab-asrash, 
mahallada yashayotgan har bir fuqaroning burchi hisoblanadi.
Mahallada  o‘tayotgan  har  bir  tantana  yoki  marosim uchun 
mahalla  ahlining  katta-yu,  kichigi  birday  mas’ul.  Bunday 
tadbirlarda  katta-yu  kichikka,  hurmat  va  ehtirom  ko‘rsatiladi. 
Chunki  mahallaning  barcha  a’zosi  yagona,  mustahkam  bitta 
oila hisoblanadi.
Mahalla  yoshlami  kasb-hunarga  yo‘llovchi,  ishsizlami  ish 
bilan  ta’minlovchi  muhim  makondir.  Har  bir  oilaning  o‘z
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

kasbiy sulolasi bo‘lganidek, mahallaning ham uzoq tarixiga ega 
bo‘lgan  kasb-hunar  sulolasi  mavjud.  Mahallaning  nomlanishi 
ay nan shu hunar nomi bilan ham ataladi.
Mahalla  -   tarbiya  o‘chog‘i.  Mahallada  o‘sayotgan  har  bir 
yigit-qizning  axloq-odobi  uchun  butun  mahalla  ahli  mas’uldir. 
Shuning  uchun  ham  «Bir  bolaga  yetti  qo‘shni  ota-ona»,  «Bir 
bola tarbiyasiga yetti mahalla ota-ona»  kabi naqllar bejiz paydo 
bo‘lmagan.  Yoshlaming  har  bir  xatti-harakati  barchaning 
diqqat  markazida  bo‘ladi.  Mahalladoshlaming  har  bir  yosh 
taqdiriga javobgarligi,  ulami  nazorat  qilishi  barkamol  insonni' 
tarbiyalab  yetishtirishning  negizidir.  Xulq-odobi  yaxshi,  har 
tomonlama  namunali  farzand  mahallaning  obro‘sidir,  noqobil, 
axloqan nomaqbul farzand esa mahalla uchun qora dog‘dir.
Mahallaning  tartib-qoidasi,  qadriyatlariga barchaning  amal 
qilishi  shartdir.  Kimda-kim  bularga  rioya  etmasa,  hurmat 
qilmasa 
u 
mahalladagi 
o‘tadigan 
tadbirlardan, 
to‘y- 
m a’rakalardan  chetlatiladi,  taklif etilmaydi.  Agarda kibru havo 
bilan  qo‘ni-qo‘shni,  mahalla  ahli  an’analarini  oyoq  osti  qilsa 
yoki 
bepisandlik  bilan 
munosabatda 
bo‘lsa, 
amaldagi 
qonunlarga  xilof  ish  tutsa,  u  mahalladan  chiqarib  yuboriladi. 
Bu  esa mahalla qonunida eng oliy jazodir.  Bu jazo  ota-onaning 
noqobil farzandni «oq qilish» bilan tengdir.
Mahalla  erkin  fikrlilik  asosida  rivojlanadi.  Mahallada 
o ‘tkaziladigan  har  bir  tadbir,  tashkiliy-tarbiyaviy  ish  yuzasidan 
har bir fuqaro  o‘z nuqtai  nazari,  qarashlari,  taklif va tavsiyalarini 
ochiq  bildirish  huquqiga  egadir.  Erkin  fikr  mamlakatimizda 
amalga  oshirilayotgan  demokratik  islohotlaming  ma’naviy 
poydevorini tashkil etadi.
Ma’lumki,  har  bir  mahallada  ikki  yoki  undan  ortiq 
choyxona  bo‘ladi.  Bu  o‘zbeklarga  xos  milliy  xususiyatdir.  U 
yerda  odamlar  oshxo‘rlik  va  choyxo‘rlik  qilish  davomida  turli 
mavzularda  suhbatlar,  fikr  olishuvlari  bo‘lishi  tabiiy  hoi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Shuningdek,  askiya  va  hazil-mutoyiba  gurunglar  ham  bo‘ladi. 
Bu jarayonda  mahallaning  oqil-dono  kishilari  ba’zi  oilalardagi 
tarbiya 
borasidagi 
kamchilik 
va 
nuqsonlami 
malol 
kelmaydigan  tarzda  tilga  olishlari  asnosida  to‘g‘ri  yo‘lga 
yo‘naltirishlari  mumkin.  Yoxud  ma’naviy  axloqiy  tarbiya 
yo‘sinida  bir-birlariga  maslahatlar  berishlari  foydadan  xoli 
emas.
Shuningdek,  to‘y-marosimlarda yoshlami  el xizmatiga jalb 
etish:  mehmonlarga  choy  tashish,  ovqat  eltish,  ovqat  tanaw ul 
qilib  bo‘lgandan  so‘ng,  idish-tovoqlami  olishga  o‘rgatish 
nihoyatda  muhimdir.  Shu  ishlami  bajarish  davomida  yoshlar 
nimaga  e ’tibor  berish,  qanday  muomala-munosabatda  bo‘lish 
kerakligini  o‘rgatish  muhimdir.  Bu  har  bir  ota-onaning, 
qolaversa,  mahalla  oqsoqollarining  murabbiylik  burchidir. 
Bunday  mahallada  tarbiyalanayotgan  yoshlar,  birinchidan, 
mehnatsevarlik  odobini,  ikkichidan,  xushmuomala  odobini, 
uchinchidan, jamoaga hurmat odobini egallaydilar.
Shunday  qilib,  mahalla  Sharq  xalqlari  uchun  muhim 
qadriyat  bo‘lib,  uning  sha’ni,  gullab-yashnashi,  taraqqiyoti 
uchun  butun  kuch  va  imkoniyatni  safarbar  etish  barchaning 
kelajak avlod, millat oldidagi burchi va vazifasidir.